2 Халқаро илмий-амалий конференция материаллари. Педагогик инновациялар, касб-ҳунар таълими бошқарув ҳамда педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларни малакасини ошириш институти, 2020 йил, 424 бет

Хулоса ва таклифлар. 
ОТР бизнинг ҳаётимизга шиддат билан кириб келди. Рақамли ресурсларнинг сони ва сифати 
доимий тарзда ортиб бормоқда. ОТР ривожланиш тенденцисини уларнинг таълим ва шахсларнинг 
этиёжларига мослиги нуқтаи назаридан ижтимоий, техник, маданий, иқтисодий ва сиёсий соҳаларга 
ажратиш мумкин. 
Кўпчилик инсонлар ўзларининг таълимга бўлган эҳтиёжларини қондириш, формал таълимга 
қўшимча билим олиш ва бошқа мақсадларда ОТР дан тобора кўп фойдаланмоқдалар. ОТР дан асосан 
формал таълимда олинган билимларни тўлдирувчи қўшимча ресурс сифатида фойдаланилмоқда. 

---

369 
Лекин шуни аълоҳида таъкидлаш керакки, фақатгина яхши кўникмаларга эга бўлган 
фойдаланувчиларгина ОТР имкониятларини тўлиқ ишлатмоқдалар. 
ОТР таълим сифатини юқори даражага олиб чиқишда муҳим аҳамият касб этади. Ресурслардан 
фойдаланувчилар уни бир неча марта қайта кўриш имкониятига эга бўлиб, маълум бир жараённи ҳам 
визуал кўриши, ҳам эшитиш ҳамда тестлар ёрдамида мустаҳкамлаши мавзуни яхши ўзлаштириш, 
юқори малакага эга бўлган педагоглардан билим олиш имкониятига эга бўлади. 
ОТР ва МООК лар барча инсонларга уларнинг ижтимоий ва иқтисодий ҳолатидан қатъий назар 
юқори малакали мутахассислардан таълим олиш имкониятини кафолатлайди. Ҳамма учун сифатли ва 
адолатли таълимнинг таъминланиши, бутун умр давомида таълим олиш имкониятини 
рағбатлантиради. 
Фикримизча ОТРларининг мамлакатиммизда кенг тарқалишига тўсиқ бўлаётган бир қатор 
омиллар мавжуд. Жумладан,
-
турли мамлакатларда зарур технологияларнинг мавжуд эмаслиги ҳамда форматларнинг ўзаро 
номутаносиблиги; 
-
миллий тилда яратилган ОТР мавжуд эмаслиги ҳамда бу соҳадаги ташаббусларнинг етарли 
даражада қўллаб- қувватланмаётганлиги; 
-
педагогларга ОТР яратиш, мавжудларини ўзгартириш, адоптация қилиш учун зарур педагогик 
ва техник билимларнинг етишмаслиги; 
-
касбий тажриба ва академик нормалардан келиб чиқиб, шунингдек, авторлик ҳуқуқларини 
бузилиши ва плагиатдан ҳавфсираб, материаллар етарли даражади юқори сифатга эга эмас ва 
маҳаллий шароитьга тўғри келмайди деган фикир билан яратилгани материалларни қайта 
ишлаш ва иҳтибоз келтиришдан ҳавсираш ва б.ҳ.. 
Бундан ташқари кўплаб ташкилотлар ва илмий ҳамжамиятлар бошқа контентларни ишлатиш ва 
таълиб беришда фойдаланишдан кўра ўз изланишлари ва ишланмаларига асосланишни лозим 
топишади. 
Касбий таълим бериш нуқтаи назаридан ва иқтисодий жиҳатдан маҳаллий ўқув дастурларга 
мослаштириш имкони бўлган ҳамда очиқ фойдаланишдаги контентлардан таълим жараёнида 
фойдаланиш зарур деб ҳисоблаймиз. Чунки улар биринчи навбатда таълим бериш сифати ва 
самарадорлигини оширишга хизмат қилса, иккинчи тарафдан ортиқча молиявий харажатларни 
тежашга хизмат қилади. Бу айниқса мультимедиали воситалар билан бойитилган ўқув методик 
комплекслар мисолида яққол намоён бўлдаи.
Ҳозирги кунда замонавий иқтисодиёт ва муаллифлик ҳуқуқлари тўғрисидаги қонунчилик турли 
таълим муассасаларига ўз контентларини ўзаро алмашиш имкониятини беради.
ОТРларидан фойдаланиш бепул бўлишига қарамасдан, уларни яратиш вақт ва куч талаб қилади 
ҳамда маълум жиҳатдан рағбатлантирилиши лозим.
Агар таълим муассасасидаги педагоглар ўз меҳнат фаолияти давомида ОТРни яратса уларнинг 
меҳнати давлат томонидан иш ҳақига устамалар ёки мукофотлар кўринишида рағбатлантирилади. 
Бундай вазиятда яратилган ресурслар очиқ ва ҳамма томонидан фойдаланиш мумкин бўлади. 
ОТР 
ресурсларининг 
нашрётлар 
билан 
рақобатдош 
бўлиб 
бориши, 
бозордаги 
тенденцияларнинг ўзгаришига нашриётларнинг савдо қилишнинг янги моделларини (аниқ номи, 
фримиум моделлари- Freemium models) яъни контентнинг бир қисми текин тақдим қилиб қолган 
қисми ёки хизмат учун тўлов қилиш механизмини қўллашга мажбур этмоқда (мисол, Flatworld 
Knowledge лойиҳаси) . 
Бизнинг фикримизча таълим тизимида ОТРдан кенг фойдаланиш, таълим беришнинг янги 
методикаларини жорий этиш ва таълим олаётганлар ҳажмини ошириш ҳисобига таълим соҳаси 
(барча бўғинларига) учун сарфланаётган маблағларни тежалишига олиб келади. Бундай вазиятда 
таълим бериш шакллари билан боғлиқ бўлган меъёрий – норматив ҳужжатларни ўзгартириш талаб 
қилинади. 

---

370 
Ҳозирги кунда ОТР назарий билим талаб қиладиган касб соҳалари бўйича ишлаб чиқилиб кенг 
жорий этилмоқда.
Касбга оид ОТРнинг яратилиши ва тизимга кенг жорий этилиши тайёрланаётган кадрлар 
сифатининг ортишига хизмат қилади. Касбларни ўргатиш жараёнида ҳар бир вазифанинг бажарилиш 
кетма-кетлиги, фойдаланиладиган жиҳозлар уларнинг вазифалари ва ундан тўғри фойдаланиш, 
техника хавфсизлиги қоидаларининг визуал акс эттирилиши, матн ва турли кўринишдаги мавзуни 
мустаҳкамловчи топшириқлар билан бойитилган ОТР яратилиш касб ўрганиш жараёни ва сифатини 
яхшилаши шубхасиз. ОТР ққори малакали ишлаб чиқариш таълими усталари томонидан ишлаб 
чиқилиш уларнинг тажрибаси ва билимларини оммалаштириш билан бир қаторда ўқувчиларга 
масофавий таълим олиш имукониятини яратади. Бу ўз навбатида битта уста томонидан турли 
минтақаларда жойлашган ўқувчиларга юқори даражада таълим бериш имкониятини беради. 
Ҳозирги кунда Ўзбекистонда ОТР яратиш бўйича дастлабки қадамлар қўйилмоқда десам хато 
бўлмайди. Таълим муассасаларидаги Ахборот-ресурс марказларида очиқ таълим ресусрлари мавжуд 
бўлсада, улар бугунги кун талабларига жавоб бермайди, уларнинг аксарияти матн кўринишида. 
Мавжуд ресурслар тизимлаштирилмаган ва улардан барча ҳоҳловчилар фойдалана олмайдилар. 
Маҳаллий тилда яратилаётган ресурслар сони камлиги, уларнинг яратилиши маблағ талаб этиши ва 
мавжуд ресурларни оммалаштириш учун зарур моддий техник базанинг етишмаслиги қолаверса 
масофавий таълим олиш бўйича қонунчиликдаги чекловлар ОТР нинг оммалашувига тўсиқ бўлиб 
қолмоқда. 
Юқоридагилани инобатга олган ҳолда ОТРни яратиш ва таълим жараёнида қўллаш 
жараёнини рағбатлантириш бўйича қуйидаги таклифларни билдириш мумкин: 
-
таълим муассасаларида яратилаётган барча турдаги методик маҳсулотларни очиқ 
лицензиялаш орқали чоп қилдиришни тарғиб қилиш; 
-
илғор педагоглар томонидан ОТР яратишни тарғиб қилиш бунинг учун уларга тегишли 
шароит яратиш; 
-
педагоглар томонидан яратилган ресурсларни онлайн тармоққа ва таълим муассасасидаги 
АРМ ларига доимий жойлаштириб бориш; 
-
педагогларнинг ОТР яратиш бўйича кўникмаларини ривожлантириш бўйича мастер класс ва 
ўқишлар ташкил этиш; 
-
маҳаллий тиллларда яратилган ОТР тизимлаштириш ва тўплаш учун зарур ахборот тизимлари 
ишлаб чиқиш; 
-
таълим 
муассасаларида 
педагоглар 
ва 
ўқувчиларнинг 
ОТР 
фойдаланишларини 
рағбатлантириш;
-
ОТР яратишни рағбатлантириш мақсадида педагогларнинг ортиқча меъёрий ҳужжатлар билан 
ишлашга кетадиган вақтларини тежашга хизмат қиладиган меъёрий ҳужжатларни қабул қииш 
мавжудлариги ўзгартириш киритиш керак.