18-mavzu. Virusologiyada qo‘llaniladigan tadqiqot usullari (6 soat)

---

18-MAVZU. VIRUSOLOGIYADA QO‘LLANILADIGAN TADQIQOT 
USULLARI (6 soat) 
: 
1. Viruslarni o‘rganish usullari. 
2. Viruslarni ajratib olish.
3. Viruslarni biologik tozalashda ishlatiladigan umumiy qoidalar 
4. Fitopatogen viruslarni indikator o‘simliklarga yuqtirib identifikatsiya qilish.
5. Sentrifugalash usullari. 
Zamonaviy virusologiya 
– 
fanning mustaqil yo‘nalishi bo‘lib, o‘zining 
tekshirish usullari va maxsus masalalariga ega, ularning еchimi virusologik 
laboratoriyalar va institutlarda amalga oshiriladi. 
Viruslar eng sodda tuzilgan viruslar nukleoproteid holatida, ya’ni virus oqsili 
va uning nuklein kislotasidan iborat. Ularni minimal viruslar ham deb ataladi. 
Ularga misol qilib, tamaki mozaikasi virusini olishimiz mumkin. Bu virusni har 
tomonlama o‘rganilgan bo‘lib, uni birinchi marta Nobel mukofoti sovrindori Stenli 
virus bilan kasallantirilgan tamaki o‘simligi barglaridan toza holda ajratib oladi. 
Toza preparati olingandan so‘ng bu virusni barcha fizik-kimyoviy xususiyatlari, 
shakli, arxitekturasi va boshqa nozik strukturalari aniqlanadi. Viruslarni toza 
preparatini olish ularni va ularni tarkibiy qismlarini barcha xususiyatlarini 
o‘rganishga ochilgan katta qadam bo‘ldi. Afsuski, barcha kashf qilingan viruslarni 
toza preparatlari haligacha to‘la ajratib olingan emas, chunki ularni ko‘plari TMV 
kabi barqaror viruslarga kirmaydi. Ular beqaror (termolabil), tashqi muhitga o‘ta 
sezgir, hujayrada virus miqdori o‘ta kam miqdorda to‘planadigan viruslarga kiradi, 
shuning uchun ham ularni ko‘plariga qarshi samarali kurash choralari ham ishlab 
chiqilgan emas. O‘z-o‘zidan ma’lumki viruslarni hujayrada va to‘qimada yoki 
ulardan ajratib olingan - yuqumli shirada‖, qisman tozalangan preparatda va 
nihoyat toza preparatlarga qo‘yilgan barcha mezonlarga javob beraoladigan to‘liq 
tozalangan preparatlardagina ularni barcha xususiyatlarini o‘rganish mumkin.