18-мавзу: Қадимги Ҳиндистонда архив ишининг илк кўринишлари. Император архивлари. Қадимги Ҳиндистон архивидаги дипломатик ёзишмалар

Қадимги Ҳиндистоннинг тарихини ўрганишда қадимги ҳиндларнинг Ведалар деб аталадиган диний тўпламлари катта аҳамиятга эгадир. Қадимги Ҳиндистоннинг бу муқаддас китоблари эрамиздан аввалги иккинчи минг йилликка оид бўлиб, Ригведа, Самаведа, Яжурведа ва Атхарваведа деб аталадиган тўртта катта тўплам (самхита)дан иборатдир. Тўртинчи тўплам, яъни Атхарваведа энг кейин вужудга келган бўлиб, кейинчалик дастлабки уч тўплам қаторига кирган. Бу тўпламларнинг энг қадимийси Ригведа бўлиб, у худоларга бағишланган диний мадҳия (гимн)лардан иборатдир. Бошқа тўпламларда, жумладан Яжурведада қўшиқлар ва мадҳиялар билан бирга диний маросимларда ўқиладиган айниқса кайф берувчи ичимлик худоси сом шарафига бағишланган дуолар ҳам учрайди.

Қадимги Ҳиндистоннинг тарихини ўрганишда қадимги ҳиндларнинг Ведалар деб аталадиган диний тўпламлари катта аҳамиятга эгадир. Қадимги Ҳиндистоннинг бу муқаддас китоблари эрамиздан аввалги иккинчи минг йилликка оид бўлиб, Ригведа, Самаведа, Яжурведа ва Атхарваведа деб аталадиган тўртта катта тўплам (самхита)дан иборатдир. Тўртинчи тўплам, яъни Атхарваведа энг кейин вужудга келган бўлиб, кейинчалик дастлабки уч тўплам қаторига кирган. Бу тўпламларнинг энг қадимийси Ригведа бўлиб, у худоларга бағишланган диний мадҳия (гимн)лардан иборатдир. Бошқа тўпламларда, жумладан Яжурведада қўшиқлар ва мадҳиялар билан бирга диний маросимларда ўқиладиган айниқса кайф берувчи ичимлик худоси сом шарафига бағишланган дуолар ҳам учрайди.

XIX аср бошларида топилган Ригведанинг қўлёзмаси.

Ведалар иккинчи минг йилликнинг ўрталарида Шимоли-Ғарбий Ҳиндистонга бостириб кирган қабилалариинг хўжалик ва ижтимоий тузуми ҳақида баъзи маълумотларни аниқлашга имкон беради. Шу даврдаги дин, афсоналар ҳамда қисман поэзияни ўрганиш учун Ведалар айниқса кўп материал беради. Аммо Ведалардан қадимги Ҳиндистон тарихидан манба сифатида жуда эҳтиёткорлик билан фойдаланмоқ керак, чунки Веданинг тексти минг йиллар мобайнида бир қадар ўзгартирилган бўлиши эҳтимол. Ведаларнинг қайин пўстлоғига ва палъма баргларига ёзилган энг қадимги текстлари сақланиб қолмаган. Энг қадимги қўлёзмалар анчагина кейинги даврга, христиан эрасига яқин пайтга оиддир.