16 м a V z u agrar munosabatlar: ijara haqi va renta

Agrar munosabatlar: ijara haqi va renta 
 
.
302 
qarshi kurashning boshqa yo’llari bilan almashtirishga undaydi. Bundan tashqari 
biz olingan talab tushunchasidan maxsulot narxidagi o’sish mutanosib sarflar 
talabini oshiradi. Xususan qishloq xo’jaligi maxsulotlari narxlarini qo’llab 
quvatlash yerga bo’lgan talabni oshiradi. Va fermerlar xo’jalik ishlab chiqaruvi 
uchun qo’llamoqchi bo’lgan yerlar egri, eroziyaga duchor bo’lgan, yoki yovvoyi 
hayotga imkoniyat yaratuvchi suv balchiq yerlar bo’lib odatda ta’sirchan atrof 
muhit xisoblanadi. Shunga o’xshab narx qo’llab quvatlanishi natijasida irrigatsiya 
uchun ko’proq suv talab etilishi mumkin va natijada suv qochishi yer eroziyasiga 
olib kelishi mumkin.
12

Xalqaro chiqimlar. Odatda qishloq xo’jaligi narxlarini qo’llab-quvatlash 
chiqimlari 31.6 rasmda ko’rsatilgan sonlardan o’tadi. Narx ta’minoti milliy 
chegaralardan o’tuvchi iqtisodiy nomutanosibliklarni keltirib chiqaradi. Masalan, 
narx qo’llab quvatlanishi AQSh qishloq xo’jalik bozorlarini chet el ishlab 
chiqaruvchilari uchun qiziqarli qilishi mumkin. Lekin chet el qishloq xo’jaligi 
maxsulotlarining kirib kelishi AQSh ta’minotini kuchaytirib AQShdagi ishlab 
chiqarish profitsiti ahvolini yomonlashtiradi. Buning yuz berishini oldini olish 
uchun AQSh tariflar va kvotalar ko’rinishida importning kirishiga to’siqlar 
yaratadi. Bu to’siqlar samarali chet el ishlab chiqaruvchilarini cheklab kam 
unumdorlikga teng AQSh ishlab chiqaruvchilarini qo’llab quvvatlash 
tendensiyasiga ega. Natijada dunyo qishloq xo’jaligi manbalaridan kam samarada 
foydalaniladi. Bu bo’limning oxirgi so’z qismi bu xolat xaqiqatdan ham shakar 
uchun ta’sirga ega degan taxminni beradi.
AQSh va boshqa sanoati rivojlangan o’xshash qishloq xo’jaligi dasturiga ega 
davlatlar tomonidan ortiqcha maxsulotlarning dunyo bozorlariga chiqarilishi bu 
maxsulotlarning narxini tushirib yuboradi. Rivojlanayotgan davlatlar odatda o’z 
daromadlarida dunyo maxsulot bozorlaridan og’ir qaramlikka ega. Shunday qilib 
ular ayniqsa jabrlanadi chunki ularning eksport daromadlari qisqaradi. AQShning 
guruch ishlab chiqarish uchun subsidiyalari Tailand asosiy guruch eksportchisi 
uchun jiddiy chiqimlarni yuzaga keltirdi. Shunga o’xshab AQSh paxta dasturlari 
Misr, Meksika va boshqa paxta eksportchi davlatlariga salbiy ta’sir o’tkazdi. 
(asosiy savol 8).
Ortiqcha maxsulot qisqartirilishi
31.6 rasmining taklif etishicha bozor taklifini qisqartirish (S chapga surilishi) 
yoki bozor talabini o’stirish (D ning o’nga surilishi) uchun yaratilgan dasturlar 
bozor narxlarini ta’minlangan narx Ps ga tomon ko’taradi. Bundan tashqari 
bunday dasturlar ortiqchalikni qisqartirishi yoki yo’q qilishi mumkin. AQSh 
12
Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue
Economics 312 б

---