16 м a V z u agrar munosabatlar: ijara haqi va renta

yerning narxi kapitallashtirilgan rentadir.
Boshqa 
sharoitlar teng bo‘lganda, xuddi shu renta miqdori yer narxini belgilaydi. U renta 
miqdoriga to‘g‘ri va ssuda foizi normasiga teskari mutanosibdir. SHunday qilib, 
yerning narxi ikkita miqdorga bog‘liq: 1) yer uchastkasi egasi olish mumkin 
bo‘lgan yer rentasi miqdoriga; 2) ssuda foizi me’yoriga. 
SHundan kelib chiqib yerning narxi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
%
100



r
R
Н
Е
, 
bunda: N
E
– yer narxi;
R – renta;
r

– ssuda foizi me’yori. 
Faraz qilaylik, R = 15 ming doll., r

= 5%. Bunda yerning narxi (N
E
) 300 ming 
doll.ga teng bo‘ladi. Yer egasi faqat shu narxdagina yerini sotishi mumkin, chunki 
muayyan miqdordagi kapitaldan olinadigan foiz unga bankdan rentaga teng 
miqdorda yillik daromad olish imkonini beradi. 
Renta miqdori o‘sib, ssuda foizi me’yori pasayib borgan taqdirda yerning narxi 
o‘sib boradi. 
Yer narxini aniqlashning bu usuli nazariy ahamiyatga ega. Amalda yer narxi, yer 
uchastkasiga talab va taklifga ta’sir ko‘rsatuvchi ko‘plab omillarga bog‘liq. 
Jumladan, yerga narxning o‘sishini, unga noqishloq xo‘jalik maqsadlari uchun 
foydalanishga talabning o‘sishi bilan tushuntirilishi mumkin. Inflyasiya va asosan 
giperinflyasiya sharoitida yerga talab keskin o‘sadi, bu tegishli ravishda yer 
narxining o‘sishiga olib keladi. Bozor iqtisodiyotiga asoslangan g‘arb 
mamlakatlarida XX asr boshlaridan to hozirgi davrgacha yer narxi barqaror o‘sish 
tamoyiliga ega bo‘lib, faqat ayrim davrlardagina uning pasayishi kuzatiladi. 

---

Agrar munosabatlar: ijara haqi va renta 
 
.
315 
Muhokama uchun savollar: 
1.
Agrar munosabatlar va ularning xususiyatlari. Erning iqtisodiy resurs 
sifatidagi o‘ziga xos jihatlarini aytib bering. 
2.
Er rentasi tushunchasi va uning turlariga ta`rif bering. 
3.
Erning narxi va uni aniqlovchi omillar qaysi? 
4.
Agrosanoat majmuasi nima? 
5.
Agrobiznes va uning turlarini izohlab bering.
 
6.
O‘zbekistonda dehqon va fermer xo‘jaliklarini rivojlantirishning davlat 
dasturlarini amalga oshirish jarayonini izohlang.