16 м a V z u agrar munosabatlar: ijara haqi va renta

Agrar munosabatlar: ijara haqi va renta 
 
.
301 
qilib Qe ishlab chiqarish nartijasi manbalarning samarali taqsimlanishini 
ko’rsatadi. 
11
 
Bunga qarama qarshi Ps narx ta’minoti bilan bog’liq Qs ishlab chiqarish 
natijasi manbalarning xaddan tashqari taqsimlanishini ko’rsatadi; Qe va Qs 
orasidagi ishlab chiqarilgan birliklarning barchasi uchun, chegaraviy chiqimlar 
(S egri chizig`ida xisoblangan) odamlar bu maxsulotlar uchun to’lamoqchi 
bo’lgan miqdorlardan ko’proq (D egri chizig`ida xisoblangan). Sodda qilib 
aytganda qo’shimcha ishlab chiqarilgan maxsulotlarning chegaraviy narxlari 
jamiyat uchun ularning chegaraviy foydasidan ko’proq. Jamiyat samaradorlik 
yo’qotishini boshdan o’tkazadi (yoki sof yo’qotish) narx ta’minoti tizimidan.
Boshqa ijtimoiy yo’qotishlar. Jamiyat umuman olganda boshqa yo’qotishlarga 
ham duch keladi. Soliq to’lovchilar hukumat profitsit maxsulotlarni xarid qilishi 
uchun kattaroq soliqlar to’laydi. Bu qo’shimcha soliq yuklamasi ishlab chiqarish 
profitsiti QsQc ning uning narxi Ps ga 16.6 rasmdagi sariq to’rtburchakda 
ko’rsatilganidek ko’paytirilishiga teng. Eslatib o’tamiz o’z o’rnida soliqlarning 
oshirilishi samaradorlik yo’qolishiga olib keladi (29.5 rasm). Bundan tashqari bu 
ishlab chiqarish profitsitini saqlash bu soliq yuklamasini oshiradi. Hukumatning 
qishloq xo’jaligiga aralashuvi ma’muriy chiqimlarga olib keladi. AQSh narx 
ta’minoti va boshqa qishloq xo’jaligi dasturlarini olib borish uchun minglab 
hukumat ishchilari zarur. Va nixoyat ijaraga yo’naltirilgan narx ta’minotini 
saqlash uchun soyosiy yordamga intilish qimmat va ijtimoiy pul sovirishdir. 
Xo’jaliklar guruhlari salmoqli miqdorlarni narx darajalarining siyosiy ta’minoti 
uchun va xo’jalik daromadlarini ko’paytirishga qaratilgan boshqa dasturlar uchun 
sarflashadi.
Atrof muhit chiqimlari. Biz 31.6 rasmdan bilamizki narx qo’llanilishi 
qo’shimcha maxsulot ishlab chiqarishga undaydi. Ba`zi qo’shimcha maxsulot 
qo’shimcha yerlardan foydalanish orqali kelsada, aksariyati o’g’it va 
pestitsidlarning xaddan ziyod qo’llanilishi orqali keladi. Bu o’g’it va pestitsidlar 
atrof muhitni ifloslantirishi mumkin (masalan, yer osti suvlarini) va xo’jalik 
ishchilari hamda iste’molchilarning sog’lig’iga shu maxsulotlar ichida qolish 
orqali ta’sir qilishi mumkin. Tadqiqotlar narx qo’llab quvatlanishi subsidiyalar va 
agrokimyodan foydalanish o’rtasida ijobiy munosabatni ko’rsatadi. Qishloq 
xo’jaligi siyosati bundan tashqari kamroq yaqqollikdagi atrof muhit 
muammolarini keltirib chiqarishi mumkin. Fermerlar o’z yerlarini ketma-ketlikda 
jo’xori yoki bug’doy kabi madaniyatlar uchun qo’llaganida narxlar qo’llab 
quvatlanishidan foyda olishi mumkin. Bu zararkunandalarga qarshi 
reagentsiz
 
kurashish yo’li bo’lgan urug’lik almashtirilishi amaliyotiga xalaqit beradi. 
Qishloq xo’jaligi siyosati shunday qilib kimyoviy unsurlarni zararkunandalarga 
11
Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue
Economics 310 б 

---