14-mavzu. Ishlab chiqarish omillari bozori

Nominal foiz stavkasi 
- bu joriy pul birliklarida ifodalangan jamg’armaga yoki 
ssudaga bo’lgan daromad normasi.
Real foiz stavkasi 
- bu o’zgarmas (ya’ni, inflyatsiya darajasiga ko’ra o’zgartirilgan) 
pul birliklarida ifodalangan jamg’arma yoki ssudaga bo’lgan daromad normasi.
Faraz 
i
- qilaylik, nominal, 
ԑ 
- real foiz stavkasi bo’lsin. π - inflyatsiya darajasi 
sur’ati, ya’ni 
 
bu erda P
0
– joriy narx darajasi; 
P
1
– ma’lum vaqt o’tgandan keyingi (bir yildan keyingi) narx darajasi. 
Faraz qilaylik, qandaydir joriy qiymat M
0
berilgan bo’lib, u bir yildan keyin M
1
bo’lsin. U holda 
M
1
= M
0
·(1+
i
). 
Pulning sotib olish kuchini aniqlaymiz. Bu erda 
hozirgi sotib olish kuchi; 
- kelajakda 
sotib olish kuchi.
U holda 
Bundan real foiz stavkasi 
r
 
quyidagiga teng: 
ya’ni, (1+
ε
)·(1+
π
)=1+
i, 
 
bo’ladi. 
Inflyatsiya darajasi (sur’ati) kichik bo’lganda real foiz stavkasi quyidagicha 
hisoblanishi mumkin: 
. 
Umuman olganda, firmalarning talabi moddiy kapital ne’matga (uskuna, texnologik 
liniya) emas, balki vaqtincha bo’sh bo’lgan pul mablag’igadir. Ushbu pul mablag’ini 
moddiy kapitalga sarflab, ulardan foydalanish natijasida kelajakda oladigan foydaning bir 
qismini pul egasiga qaytarish kerak bo’ladi. Shuning uchun ham investitsiyaga talab, bu 
pul jamg’armasiga bo’lgan talab, foiz to’lovi esa qarzga olingan pulning narxidir. 
Misol
. Nominal stavka 
i 
= 60%; ε - real stavka; π - inflyatsiya darajasi;
π = 90%. 
Formulaga ko’ra quyidagini yozamiz: (1+ε)·(1+0,9) = 1+0,6 
yoki real foiz stavkasi, ε = 15,8 % ga teng.