14-mavzu. Ishlab chiqarish omillari bozori

i, r
 
15
 
10
 
5
 
 f 
(
i 
)
 
 f 
(i ) 
 I 
= f 
I 
0 

---

qatlamini qaraymiz, ya’ni uning ustki qatlamidan qishloq xo’jaligi mahsulotlari 
etishtirishda yoki qurilishda (uy-joy, maktab, korxona va hokazo) foydalanish mumkin.
Erning o’ziga xos xususiyatlaridan biri, u har doim cheklangan va uni u joydan 
boshqa joyga, ya’ni kapitalni ko’chirganday ko’chirib bo’lmaydi.
Er taklifi. 
Er taklifiga ta’sir etuvchi asosiy omillar - bu uning hosildorligi va qulay 
joylashganligidir. Ma’lumki, sifatli erlar har doim va har erda cheklangan bo’ladi. Sifatli, 
shaharlarga yaqin bo’lgan erlar yanada ko’proq cheklangan bo’ladi.
Ma’lumki, erning hosildorligi erning sifatiga, ob-havo sharoitiga, suv bilan 
ta’minlanishi mumkinligiga, unda mehnat qiladiganlarning bilimiga, tajribasiga va 
foydalaniladigan texnikaga, ekiladigan urug’ sifatiga va hokazolarga bog’liqdir. 
Yuqoridagi omillarning ko’pchiligi o’zgaruvchan bo’lib, ularning ta’siri ham 
o’zgaruvchandir. Lekin, qishloq xo’jaligida foydalaniladigan kapitalning va mehnatning 
o’zgarishi har doim ham bir xil sodir bo’lmaydi. Ular odatda ma’lum muddat o’tgandan 
keyin o’zgaradi.
Er taklifining cheklanganligi shuni ko’rsatadiki, uning taklif chizig’i absolyut elastik 
emas. Shuning uchun erning taklif chizig’i grafikda vertikal ko’rinishga ega bo’ladi 
(14.25-rasm).
14.25-rasm.Yer taklifi 
Taklif chizig’ining ayusolyut elastik emasligidan shu kelib chiqadiki, uning narxi 
(bir gektariga) qanchalik oshmasin, yer taklifi o’zgarmaydi. Erning real narxi qanday 
bo’lishini aniqlash uchun unga bo’lgan talabni tahlil qilish kerak bo’ladi. Taklif 
o’zgarmasa, bozor narxini o’rnatilishida talab katta rol o’ynaydi. 
Erga talab. 
Erga bo’lgan talab ikki xil bo’ladi: qishloq xo’jaligida foydalanish 
uchun bo’lgan erga talab va noqishloq xo’jaligida foydalanish uchun bo’lgan talab.
D 
= 
D
q/x 
+
D
noq/x 
,
bu erda 
D 
- umumiy talab; 
D
q/x 
- qishloq xo’jaligi uchun talab;
D
noq/x 
- noqishloq xo’jaligi 
talabi.
Ushbu talablarni grafikda quyidagicha tasvirlash mumkin (14.26-rasm).