14-mavzu. Ishlab chiqarish omillari bozori

Qiymatni diskontirlash. 
Bir yildan keyin beriladigan bir so’mning bugungi qiymati 
qancha bo’ladi? Bu savolga javob - foiz stavkasiga bog’liqdir. Faraz qilaylik, foiz stavkasi 
i 
bo’lsin. U holda biz bir so’mni jamg’aradigan bo’lsak, 
uning qiymati bir yildan keyin 1·(1
+i
) so’mga teng bo’ladi (agar foiz stavkasi 
i 
=50% 
50% bo’lsa, bugungi bir so’m bir yildan keyin 1,5 so’mga teng bo’ladi). Demak, 
aytishimiz mumkinki, bir yildan keyin olinadigan bir so’mning bugungi qiymati 

---

so’mga teng, ya’ni u bir so’mdan kichik bo’ladi. Xuddi shunday ikki yildan keyin 
to’lanadigan bir so’mning bugungi qiymati 

ga teng bo’ladi. Nima uchun deganda, 

bir so’m 
i 
foiz stavkasi bo’yicha investitsiyaga qo’yilsa, ikki yildan keyin u (1+
i
)·(1+
i
) = 
(1+
i
)
2
 
so’mga teng
 
bo’ladi. 
Umumlashtirib aytadigan bo’lsak, joriy diskontirlashtirilgan qiymat PDV (
Present 
Discount Value
), ya’ni boshlang’ich yilga keltirilgan qiymat - bu ma’lum muddat 
o’tgandan keyin to’lanadigan bir so’mning bugungi qiymati (narxi).
Agar muddat bir yilga teng bo’lsa, 
ga teng. 
Agar muddat n yilga teng bo’lsa, 
ga teng bo’ladi. 
Quyidagi jadvalda (14.3-jadval) bir so’mning har xil foiz stavkalaridagi keltirilgan 
qiymatlari ko’rsatilgan. 
Jadvaldan ko’rish mumkinki, foiz stavkasi qancha yuqori bo’lsa, bir so’mning joriy 
diskontirlangan (boshlang’ich yilga keltirilgan) qiymati shuncha kichik bo’ladi. Masalan, 
foiz stavkasi 5% bo’lganda, 10 yildan keyin oladigan so’mning bugungi qiymati 61,4 
tsentga teng bo’ladi, 10 foizlik stavkada esa ushbu ko’rsatkich 38,6 tsentga va 20% 
bo’lganda 16,2 tsentga teng bo’ladi.
14.3-jadval 
1 so’mning diskontirlangan (keltirilgan) qiymati