11-tema. Finans ha`m bank sistemasi

Bólistiriw wazıypası. Finans quralında jaratılǵan JIÓ niń hám bazarǵa shıǵarılıp satılǵan milliy baylıqtıń pul formasındaǵı qunı bólistiriledi. Bunıń nátiyjesinde túrli pul fondları payda boladı. Jámi pul bólistirilip úy xojalıqları, firmalar hám mámlekettiń finanslıq resursların payda etedi.

Xoshametlew wazıypası. Bul finans mexanizmi quralında ekonomikalıq belsendilikti qollap-quwatlawdan ibarat. Firma sheńberinde jumısshı hám xızmetkerlerdi jaqsı islewge xoshametlew ushın sıylıq fondların shólkemlestirip, olardan qosımsha xızmet haqı tólenedi. Kárxanadaǵı sociallıq járdem fondınan bir mártelik tólemler ajıratıladı, qımbat bahalı tovarlar (turaq jay, avtomashina, mebel toplamı)dı alıw ushın qarız beredi. Tómen islegenlerge járiyma salınadı. Ekonomikalıq-sociallıq belsendilikti xoshametlew maqsetinde mámleket salıqlardan jeńillik beredi, mútájlerge finanslıq járdem kórsetedi. Ulıwma

ekonomikalıq áhmiyetke iye bolǵan jumıslar orınlanǵanda, óz ıqtıyarına qaramastan finanslıq qıyınshılıqqa dus kelgen firmalarǵa mámleket subsidiya (qaytarılmaytuǵın pul – finanslıq járdem) ajıratadı. Finans quralında ekonomikalıq jazalaw da qollanıladı. Óz minnetin waqtında orınlamaǵanlıǵı ushın subektler járiyma hám penya (ústeme tólem) tóleydi. Bul da xoshametlewge xızmet etedi.

3. 
   Ekonomikalıq informaciyalar beriw wazıypası. Bazar sistemasında pul qatnasıqları ústin bolǵanlıqtan finanslıq kórsetkishler birinshi dárejeli esaplanadı, olarǵa qarap hár bir subekttiń jaǵdayınan xabardar bolıp, onıń menen qanday baylanısta bolıw kerekligi anıqlanadı. Subekttiń likvidligi sıyaqlı finanslıq kórsetkishler basqa firmalar, bankler, qamsızlandırıw kompaniyaları ushın áhmiyetli mólsher (orientir) boladı, sebebi soǵan qarap olar firma menen qanday baylanısta bolıwdı sheshedi. Úy xojalıǵınıń jalpı dáramatınıń muǵdarı, onıń amanatı hám qarızınıń bar yamasa joq ekenligin de onıń menen baylanıs etiwshiler esapqa aladı. Mámlekettiń finanslıq jaǵdayı haqqındaǵı maǵlıwmat ta zárúr. Mámleketlik byudjettiń kólemi, onda qıtshılıqtıń bar yamasa joq ekenligi, mámlekettiń ishki hám sırtqı qarızı, onıń altın-valyuta rezervleri haqqındaǵı maǵlıwmatlarǵa tiykarlanıp basqalar mámleketlik obligaciyalardı alıw, oǵan shetten turıp qarız beriw máselesin sheshedi. Finanslıq maǵlıwmatqa qoyılatuǵın tiykarǵı talap onıń haqıyqıy ekenligi. Bul maǵlıwmat eki túrli jol menen alınadı. Birinshisi, ekonomikalıq subekttiń ózi járiyalaǵan maǵlıwmat. Ekinshisi, sırtqı auditorlardıń óz analizleri tiykarında beretuǵın maǵlıwmatı.
   
4.