10 жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық 1-бөлім

Молекула құрылысын анықтау алгоритмі

1. 
   Молекуланың формуласы бойынша орталық атом байланыс түзіп тұрған лигандтың саны n анықталып,оның мәні формулаға жазылады:
   

AХ_nE_m

2.Байланыстырушы және бөлінбеген электрон жұптарының жалпы саны (n + m) мына формула бойынша анықталады:

(n + m) = ₂¹ (N₀ + ∑N_л – z) – π.

Мұндағы N₀ — орталық атомның сыртқы электрон қабатындағы электрон саны, N_л — орталық атоммен байланыс түзетін лигандтың электрондарының саны, π — молекуладағы π — байланыстың саны, z – ионның заряды (молекулалық анионның құрылысын анықтауда қолданылады ).

3. 
   Байланыстырушы және бөлінбеген электрон жұптарының барлығының кеңістіктегі орналасуы анықталады.
   

3. 
   Бөлінбеген электрон жұптарының саны (m) анықталып,оның мәні молекуланың формуласында көрсетіледі: AХ_nE_m.
   

3. 
   Молекуланың геометриясы анықталады.
   

Молекула құрылысын Гиллеспи әдісімен анықтауға мысалдар қарастырайық


1-мысал. BF₃ молекуласы

1. 
   Молекуланың формуласы AX₃E_m.
   
2. 
   Бор атомы σ-байланыс түзуге үш электронын, фтордың үш атомы­ ның әрқайсысы бір электроннан жұмсайды. Молекулада π-байланыс жоқ. σ-байланыс түзуге қатысатын электрон жұптарының саны:
   

⁽³⁺³⁾
n + m = = 3.

3. 
   Электрон жұптарының кеңістікте орналасуы дұрыс үшбұрыш.
   

3. 
   Бөлінбеген электрон жұптарының саны m = 3 – 3 = 0 молекула формуласы AX₃E₀.
   

78

5. 
   Молекула құрылысы — дұрыс үшбұрыш. Бордың барлық валенттік электрондары фтордың үш атомымен σ-байланыс түзуге жұмсалады. Борда бөлінбеген электрон жұптары жоқ.