10 жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық 1-бөлім

t° балқу = 3500°С
t° қайнау = 4200°С		t° қайнау = –78°С
Алмаз	Қатты көміртек
	оксиді

40-сурет. Атомдық және молекулалық кристалдық торлар

86

Молекулалық кристалдық тор. Молекулалық кристалдық тор түйіндерінде коваленттік полюс­ сіз және коваленттік полюсті байланыс­пен бай­ ланысқан жеке молекулалар орналасады (40-су-рет). Молекулалар арасындағы байланыс әлсіз болғандықтан, тор оңай бұзылады. Мұндай тор-лы заттардың көпшілігі газдар: О₂, N₂, CO₂, Cl₂; сұйықтықтар: су, спирт, қышқылдар, Br₂; қатты заттар: І₂ глюкоза, сахароза. Олар — ұшқыш, кри-сталл күйінде морт сынғыш, қайнау және балқу температуралары төмен заттар. Молекулалық кристалдық тордың түйіндерінде полюсті моле-кулалар орналасса, кристалдық тордың суда еруі, молекулалардың диссоциациялануы, электр тогын өткізуі мүмкін.


Иондық кристалдық тор. Иондық кристалдық тор иондық байланысы бар қосылыстарға тән. Оған натрий хлоридінің кристалдық торы мысал бола алады (41-сурет). Натрий және хлор иондары өте қатаң тәртіппен (шахмат тәрізді) орналасады. Олардың арасындағы электростатикалық тар-тылу күшті болады. Беріктігі жағынан иондық кристалдық торлар атомдық кристалдардан әлсіз, ал молекулалық кристалдардан берік. Олардың балқу температуралары салыстырмалы жоғары, ұшқыштығы төмен, қатты, ерітінділері мен балқымалары электр тогын өткізеді.