10 жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық 1-бөлім

Химиялық байланыстардың табиғи
бірлігі. Химиялық байланыстарды­
шартты түрде типтерге бөледі, себебі
олардың арасында бірлік бар. Бұрын
айтқанымыздай, иондық байланыс —
коваленттік байланыстың шекті жағдайы.
Заттарда “таза” химиялық байланыс жиі
кездеспейді. Мысалы, литий фториді LiF
иондық қосылысқа жатады, негізінде оның
80%-ы иондық және 20%-ы коваленттік	39-сурет. Су молекулалары
байланыс. Химиялық байланыстың
	арасындағы сутектік байланыс
бір түрі екінші түріне ауысуы мүмкін,

мысалы, коваленттік байланысы бар қосылыс судағы электролиттік диссоциацияланудың нәтижесінде иондық қосылысқа айналады; металдар буланғанда металдық байланыс коваленттік полюссіз байланысқа айналады және т.б.

Сутектік байланыс — бір молекуладағы оң заряд­ талған сутек ионы (молекуланың бір бөлігі) мен екінші молекуладағы теріс зарядталған ион (молекуланың екінші бөлігі) арасындағы байланыс. Молекулалар арасында пайда болған сутектік байланыс молекула­ аралық деп аталады. Сутектік байланыс молекулалар

арасында ғана емес, молекула ішінде де пайда болады. Молекулаішілік­ сутектік байланысы бар қосылыстар молекулааралық сутектік байла-ныс түзе алмайды. Сутектік байланысы бар заттар молекулалық кристалдық торлар түзеді. Химиялық байланыстарды шартты түрде типтерге бөледі, себебі олардың арасында табиғи бірлік бар.

1. 
   Сутектік байланысқа сипаттама беріңдер. Ол қандай жағдайларда түзіледі? Мы-салдар келтіріңдер.
   

2. 
   Берілген заттардың қайсысының балқу температурасы ең жоғары: 1) сахароза, 2) мұз, 3) калий хлориді, 4) йод, 5) натрий?
   

3. 
   Молекулалар арасында сутектік байланыс түзілетін заттарды көрсетіңдер: метан, аммиак, көміртек (IV) оксиді, фторсутек, су, оттек.
   

4. 
   Химиялық байланыстың барлық типтерінің табиғи бірлігін дәлелдеңдер.