10 жаратылыстану-математика бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық 1-бөлім

§ 18. КРИСТАЛДЫҚ ТОРЛАР

Қалыпты жағдайда заттардың үш түрлі агрегаттық күйде бола-

тыны белгілі. “Заттар­дың физикалық қасиеттеріне­ оларды құрау­шы
бөлшектер арасындағы химиялық­ байланыстың­ табиғаты қалай әсер

85

• Кристалдық тор: а) атомдық; ә) молекулалық; б) иондық; в) металдық
Бүгінгі сабақта:

• 
  кристалдық заттардың қасиеттері бөлшектер арасындағы химиялық байланыс пен кристалдық тор түріне тәуелді екенін түсінеміз.
  

Тірек ұғымдар

етеді немесе заттың сыртқы белгілері бойын-

ша оны құраушы­ бөлшектердің­ арасындағы химиялық байланыстың түрін анықтауға бола ма?” деген сұрақтарға жауап іздеп көрейік. Қатты заттарды құрайтын бөлшектер (атомдар, молекулалар, иондар т.б.) кеңістікте белгілі бір ретпен кристалдық торлар түзіп орналаса­ ды. Кристалдық тордың түйінінде орналасқан бөлшектер мен химиялық байланыстың түріне сәйкес кристалдық торлар­:

а) атомдық; ә) молекулалық; б) иондық; в) металдық болып жіктеледі.

Кристалдық тор түрлерін жеке-жеке қарас­ тырайық.

Атомдық кристалдық тор. Атомдық крис­ талдық тор түйіндерінде коваленттік полюссіз

байланыспен байланысқан атомдар орналасады. Мысалы: алмаз, гра-фит, бор, кремний, SiC карборунд, SiO₂ кварц, кейбір силицидтер, кар-бидтер, оксидтер: Аl₂O₃, Cr₂O₃; атомдық кристалдық торлы заттардың физикалық қасиеттері: қатты, қиын балқитын, суда ерімейтін заттар (40-сурет).

АТОМДЫҚ МОЛЕКУЛАЛЫҚ

C CO₂

	Көмірқышқыл газы