1. Umumiy ma’lumotlar; Starter tuzilishi

8.11-rаsm. Akkumulyatorlar batareyasi tavsifining starter tavsifiga ta’siri.

8.10-rаsm. Starterlarning starter toki funksiyasidagi tavsiflari.

Starter magnit oqimi F tok oshganda magnitlanish egri chizig’i bo’yicha o’zgaradi. Кam yuklanishlarda u tokka proporsional, ko’p yuklanishlarda esa to’yinish magnit oqimiga yaqinlashadi va juda sekin oshadi. Shuning uchun kata yuklanishlarda magnit oqimining o’zgarmas deb qabo’l qilish mumkin. U holda elektromagnit moment M_el.m avval parabola bo’yicha oshadi, Кo’p yuklanishlarda esa tokka proporsional tarzda oshadi. Starter validagi burovchi moment mexanik yo’qotishlarmomentiga teng bo’lgandagi tok qiymati salt ishlash rejimiga mos keladi. Bu rejimda starter validagi moment nolga teng va shu sababli yakorning aylanish chastotasi maksimal bo’ladi. Кeyin kamroq yuklanishlarda magnit oqimi chiziqli oshganligi, teskari E.Yu.К. kamayganligi uchun aylanishlar chastotasi taxminan giperbola bo’yicha kamayadi. Magnit oqimini o’zgarmas deyish mumkin bo’lgan katta yuklanishlar zonasida aylanishlar chastotasining kamayishi to’g’ri chiziqqa yaqin boradi. To’liq tormozlanish rejimida uing qiymati nolga teng bo’ladi. Salt ishlashdagi tokdan kam bo’lgan tok zonasi starterning ishlash rejimlari chegarasidan chiqadi. Shuning uchun ular punktir chiziq bilan ko’rsatilgan.
Starter validagi mexanik quvvat quyidagicha ifodalanadi:

M_st=0 bo’lgandagi salt ishlash rejimida va p=0 bo’lgandagi to’liq tormozlanish rejimida starter quvvati nolga teng R=f(I) egri chizig’i
I═I_x bo’lganda noldan, I≈0,5I_t bo’lgandagi R_max maksimumga o’sadi. Кeyin yana I═I_t bo’lganda nolga qaytadi.
Yurgizib yuborish tizimi tavsifnomasini analiz qilganda va keltirilgan formulalardan ma’lum bo’layaptiki, akkumulyator batareyasining tavsifi ham sezilarli ta’sir ko’rsatar ekan. Elektrolit harorati tushganda yoki kuchli zaryadsizlanish yuz berganda batareya kuchlanishi pasayadi. Bu esa o’z navbatida yurgizib yuborish tizimi tavsifining yomonlashuviga olib keladi (8.11-rasm).
Ishlatish jarayonida starter tavsifining keskin yomonlashuviga, hatto uning yurgizib yuborish vaqtida ishlamay qolishiga starter yoki batareya chiqarishlarining o’tkazgichlar bilan ulanadigan joylaridagi kontaktlarning oksidlanishi yoki bo’shab qolishi sabab bo’lishi mumkin. Chunki bunday kontaktlarning qarshilig keskin oshib ketadi.
Berilgan tavsifnomalardan ko’rinadiki, starterning eng ko’p xarakterli ish rejimilari deb quyidagilarni aytish mumkin (8.10-rasmga qarang):
Starter toki taxminan 0,5Iaksimal quvvat R_max rejimi;
Tok I_g, aylanish chastotasi p=0 va maksimal burovchi moment M_max bo’lgandagi to’liq tormozlanish rejimi;
Salt ishlash toki I_x va maksimal aylanish chastotasi p_max bo’lgandagi salt ishlash rejimi.
Bu rejimlarning ko’rsatkichlari nazorat qilish ko’rsatkichlari hisoblanib, ular starterlarning texnik shartlarida beriladi (8.1-jadval).