1. Umumiy ma’lumotlar; Starter tuzilishi

8.7-rasm. ST103 starteri:
A-umumiyko’rinish; b-elektrik sxema; 1-traversa qisqichi; 2-o’tkazgich; 3-cho’tkalar; 4-tortuvchi rele qisqichlari; 5-kontakt disk; 6-rele chulg’ami; 7-yakorcha; 8-vint; 9-tortqi; 10-richag; 11-qaytaruvchi prujina; 12-yuritma shesternyasi; 13-maslenka (moy haydagich); 14-suhar; 15-tirkaluvchi halqa; 16-val; 17,20-prujinalar; 18-etakchi gayka; 19-shayba; 21-stakan; 22-ariqcha; 23richag barmog’i; tayanch shayba; 25-yakor chulg’ami; 26-uyg’otish chulg’ami; 27-yakor; 28-belbog’; 29-cho’tkatutgich prujinasi; 30-kollektor; 31-o’yiqlar.
Stakan 21 vtulkasida shayba 19 ga tirkaluvchi prujina 20 o’tiradi. Stakan vtulkasining cheti tashqariga qayirilgan. Shesternya 12 yo’li suhar 14 bilan mahkamlangan halqa yordamida cheklangan.
Yuritma quyidagi tartibda ishlaydi. Starter relesi yakori tortilganda richag 10 barmoq 23 orqali stakan 21 ga kuchni uzatadi va uni yakor vali 16 bo’ylab o’ng tomonga suradi. Stakan harakatlanayotganida shayba 19 shesternya 12 ning xvostovigiga tirkaladi, prujina 20 siqiladi va stakan gayka 18 ni bosadi. Gayka prujina 17 ning kuchini engib yakor validagi rezba chuqurchasidan chiqadi. Bu paytda shesternya 12 aylanib rezba bo’ylab tayanch halqa 15 gacha harakatlanadi va moxovik gardishi bilan tishlashadi.
Shesternya yo’l oxirida starter relesi diski 5 bilan starter elektrodvigateli zanjirini ulaydi va yakor vali o’zidagi rezba va etakchi gayka 18 orqali burovchi momentni shesternya 12 ga uzatib aylana boshlaydi. Val yordamida etaklanayotgan stakan 21 aylanadi va o’zidagi qiyshiq ariqcha 22 hisobiga shesternya 12 ning teskari yo’li uchun joy bo’shatib boshlang’ich holatiga qaytadi. Shesternya burovchi momentni val 16 dan dvigatel moxovikiga uzatmaguncha moxovik gardishi bilan tishlashib turadi. Chunki rezbadagi bo’ylama kuch uni tayanch gayka 15 ga qisib turadi.
Dvigatel ishga tushishi bilan shesternya 12 etaklanuvchi bo’ladi va yakor valiga nisbatan gayka 18 bilan birga aylanib, o’q bo’ylab chapga suriladi. Gayka 18 chuqurchalar 31 ga kirib shesternyani yakor valida qo’zg’almas qiladi.
Starter o’chirilganda richag 10 uning barmog’iga o’rnatilgan prujina 11 bilan boshlang’ich holatiga qaytadi. Bu paytda barmoq 23 paz 22 bo’ylab o’tib, yuritma mexanizmi stakani 21 ni aylantiradi.
ST142 starteri (8.8-rasm) elektromagnitli ulanuvchi va masofadan turib boshqariluvchi qilib bajarilgan. Starterning nominal kuchlanishi 24 V ga teng.
ST142 starterining sxemasi ST230 (8.2,b-rasm) starteri sxemasiga o’xshash bo’lib, farqi faqat u to’liq germetiklangan. Bu starterning ichiga chang, nam va boshqa zararli narsalarning tushishini oldini oladi. Starterning germetiklanganligi uni og’ir sharoitlarda ish qobiliyatini saqlash va ishonchliligi, xizmat muddatini oshirish imkonini beradi.
Germetiklik starterning ishqalanib ishlovchi detallari birlashgan joyiga zichlovchi halqalar o’rnatish bilan amalga oshiriladi. Zichlovchi halqalar quyidagi erlarga o’rnatilgan: kollektor tarafdagi qopqoq 1 (8.8-rasm) va korpu orasiga; korpus 7 va oraliq podshipnik tutgichi 6 orasiga; tutgich 6 va yuritma tomondagi qopqoq 4, tortuvchi rele 2 va unga yopishgan qopqoq 4 flanesi orasiga; starter relesi izolyasion qopqog’i va starter korpusi orasiga. Starterning chiqarish boltlari rezina shaybalar bilan zichlangan. Кollektor tomondagi qopqoq 1 tuynuksiz qilib ishlangan. Starter relesi yuritma tomondagi qopqoqqa mahkamlanadi. Bundan tashqari starter ichiga dvigatel tomondan zararli zarrachalar tushmasligi uchun starter relesi yakori rezina silfon 3 bilan zichlangan, oraliq podshipnikdagi val esa rezina manjeta bilan zichlangan.