23. Amaliy mashg'ulot mavzu: markaziy asab sistemasida tormozlanishni o'rganish. Tormozlanish

23. AMALIY MASHG'ULOT
Mavzu: MARKAZIY ASAB SistemasiDA TORMOZLANISHNI O'RGANISH.

Tormozlanish

• 
  Tormozlanish bu aktiv jarayon bo'lib qo'zg'alishni susayishi yoki yuqolishi bilan sodir bo'ladi.
  
• 
  Dj. Ekkls, P.G. Kostyukning zamonaviy elektrofiziologik tasavvurlariga ko'ra mas da har xil tabiatga, har xil lokalizasiyaga ega bo'lgan tormozlanishni bir necha turi bor.
  

Mas da tormozlanishning turlari

• 
  Postsinaptik
  
• 
  Presinaptik
  
• 
  Pessimal
  
• 
  Qo'zg'alishdan keyingi tormozlanish
  

Postsinaptik tormozlanishning turlari

• 
  Qaytar
  
• 
  Parallel
  
• 
  Lateral
  
• 
  To'g'ri – resiprok
  

Postsinaptik tormozlanish

• 
  Tormozlovchi neyronlarning akso – somatik neyronlarida kuzatiladi
  
• 
  Mediatorlari GAMK, glisin
  
• 
  Postsinaptik membranada sodir bo'ladigan jarayon TPSP
  
• 
  Effekti – refleksni yo'qolishi yoki susayishi, TPSP miqdoriga bog'liq
  
• 
  Presinaptik tormozlanish – aksoaksonal sinapslarda akson oxirlarida sodir bo'ladi
  
• 
  Tormozlovchi neyronlar ishtirokida amalga oshadi.
  
• 
  Tormozlovchi mediatorlar akson oxirlarida katodik depressiya jarayoniga olib keladi.
  
• 
  Nerv oxirlariga impulslar o'tishini blokadasiga olib keladi.
  

Pessimal tormozlanish

• 
  Oddiy neyronlarda sodir bo'ladi
  
• 
  Kuchli ta'sirlovchi va impulslar chastotasi juda oshganda namoyon bo'ladi.
  
• 
  Katodik depressiya tipida kuzatiladi
  

Qo'zg'alishdan keyingi tormozlanish

• 
  Oddiy neyronlarda ularning qo'zg'alishi to'xtaganda kuzatiladi
  
• 
  Sababi – kuchli iz giperpolyarizasiya
  

Mas da tormozlovchi neyronlar

• 
  Orqa miyaning Renshou xujayralari
  
• 
  Miyacha po'stlog'idagi Purkine xujayralari
  
• 
  Miya po'stlog'ining va oraliq miyaning korzinkasimon xujayralari
  

Tormozlanish rivojlanishi mumkin

• 
  Oddiy neyronlarda
  
• 
  Maxsus nerv xujayralarida:
  
• 
  Orqa miyaning Renshou hujayralarida
  
• 
  Miya po'stlog'ining korzinkasimon hujayralarida
  
• 
  Miyachaning Purkine xujayralarida
  

Tormozlovchi neyronlarda spesifik mediatorlar ajraladi:

• 
  Glisin
  
• 
  GAMK
  
• 
  Ular postsinaptik membranani K+ yoki Sl¯ ionlari uchun o'tkazuvchanligini oshiradi, natijada membranani giperpolyarizasiyasiga TPSP deb nomlanadigan jarayoniga olib keladilar.
  
• 
  TPSP – tarqalmaydigan mahalliy jarayon
  

I.M. Sechenov baqaning ko'ruv do'mboqlarini kesib uni NaCL bilan ta'sirlaganda spinal refleksni – kislota ta'sirida oyog'ini tortish refleksni tormozlanishini aniqladi.
I.M Sechenov talamus sohasida spinal reflekslarni tormozlash markazlari bor degan xulosaga keldi.

Spinal neyronning tormozlanishi

Spinal neyronning qo'zg'alishi


AMALIY ISHLAR
№ 1 tajriba. MARKAZIY TORMOZLANISH (SECHENOV TAJRIBASI)
Maqsad: Markaziy asab sistemasida birinchi marta aniqlangan klassik Markaziy (Sechenov) tormozlanish tajribasini bajarish va tormozlanish hodisasining nazariy asoslarini o'zlashtirish.


Ishni o'zlashtirish uchun zarur:Mm dasturi "virtual fiziologiya”
ISHNI BAJARISH TARTIBI




№ 2 tajriba. REFLEKSNING PERIFERIK TORMOZLANISHI.
Maqsad: "Virtual fiziologiya"mm dasturida refleksning periferik tormozlanishini aniqlash usulini o'zlashtirish.


Ishni o'zlashtirish uchun zarur:Mm dasturi "virtual fiziologiya”
ISHNI BAJARISH TARTIBI




O'Z-O'ZINI TEKSHIRISH UCHUN SAVOLLAR

1. 
   Neyronning qo'zg'alish kuchini o'zgartirishda Renshou xujayralari qanday rolni bajaradi ?
   
2. 
   Tormozlanish deb nimaga aytiladi ?
   
3. 
   Asab to'qimasi qo'zg'alganda qanday jarayonlar xosil bo'ladi?
   
4. 
   Markaziy asab sistemasida tormozlanish jarayonini kim va qachon ochgan?
   
5. 
   Qaysi tajribada birinchi marta “ Markaziy “ tormozlanish ko'rsatilgan?
   
6. 
   Markaziy asab sistemasining neyronlarida tormozlanishni qaysi ikki turi sizga malum?
   
7. 
   Neyronning postsinaptik tormozlanishi deb nimaga aytiladi?
   
8. 
   Postsinaptik tormozlanishda neyronning membrana potentsialida nima sodir bo'ladi?
   
9. 
   Neyronning presinaptik tormozlanishi deb nimaga aytiladi?
   
10. 
    Markaziy asab sistemasida qaysi tormozlanish resiprok(payvasta) deb aytiladi?
    
11. 
    Qaysi tajribada reseprok tormozlanishni ko'rsatish mumkin?
    
12. 
    Qo'zg'alish va tormozlanish jarayonlarini taqsimlanishida asab markazlarining anatomik yaqinligi qanday axamiyatga ega?