1-тема. Маркетинг ҳәм оның раўажланыўының тийкарғы басқышлары

Көрсеткишлер
Минезлеме
Сан көрсеткишлери	Базар сыйымлылығы, базарды раўажландырыў динамикасы, фирманың базардағы үлеси, базар потенциалы ҳәм басқалар.
Сапа көрсеткишлери	Мүтәжлик дүзилиси, сатып алыў мотивлери, олардың динамикасы, сатып алыў процесси, зәрүрликлерди турақластырыў, мағлыўмат пенен тәмийнлеў.
Бәсеки орталығы	Бәсекилесиўши фирмалардың товар сатыў көлеми, пайдаланылыпп атырған маркетинг стратегиялары, финанслық қоллап қуўатлаў имканиятлары.
Қарыйдарлар системасы	Қарыйдарлар саны, қарыйдар түри, қарыйдарлар саны динамикасы, қарыйдарлардын территориялық өзгешеликлери.
Тармақ дүзилиси	Уқсас товарларды усыныс етип атырған сатыўшылар саны, сатыўшылар түри, оларды ислеп шығарыўды пайда етиў дәрежеси, бәсекидеги потенциал имканиятлар, ислеп шығарыў қуўатлықлары көлеми.
Бөлистириў системасы.	Географиялық өзгешеликлер, сатыў тараўларының өзгешеликлери, транспорт пенен тәмийнленгенлиги.

Базар сегментациясын жобаластырыў процессин пайда етиўде төмендеги талапларға әмел қылыўы зәрүр:

• 
  Сегментлер өз-ара бир-бири менен өзгешелениўи зәрур.
  
• 
  Ҳәр бир сегментке тек тутыныўшы талабына сәйкес келиўши товарды киритиў зәрур.
  
• 
  Тутыныўшылардың минез-қулықларын фирма тәрепинен билиў мүмкин болыўы зәрур.
  
• 
  Ҳәр бир сегмент сатыў көлеми ҳәм қәрежетлерин қаплаўды анализлеўи керек.
  
• 
  Ҳәр бир сегмент тутыныўшылары мағлыўматқа тәсир етиў ушын ҳәм реклама компаниясын өткериў ушын әпиўайы ҳәм түсиникли болыўы зәрүр.
  

Сегментация процессиниң әҳмийетли басқышы болып базардың мақсетли сегментин таңлаў есапланады. Мақсетли сегментти таңлаў машқаласы жетерли дәрежеде қурамалы болып, оны шешиў ушын төмендеги избе-изликте турыўы мақсетке муўапық:

• 
  Сегмент өлшемин ҳәм оның өзгериў (өсиў, кемейиў) тезлигин орнатыў;
  
• 
  Сегменттиң келип шығыў дүзилисин изертлеў;
  

Өзлестирилип атырған сегмент мақсетин ҳәм шөлкем ресурсларын анықлаў.
Базардағы ҳәрекет стратегияларын тийкарлаўда 3 түрдеги стратегиялар ислетилиўи мүмкин.

• 
  дифференциалланбаған маркетинг;
  
• 
  дифференциалланған маркетинг;
  
• 
  Концентрленген маркетинг.
  

Базар қатнасықларының тиклениўи ҳәм пайда болыў дәўиринде исбилерменлик тараўында көплеп кәрханалар дифференциалланбаған маркетинг стратегиясын услап турды. Бул стратегия қарыйдарлардың сатып алыў процессии, товарға болған қатнасы ҳәм мотивациясындағы ҳәр қыйлы өзгешеликке емес, тийкарынан қарыйдарлар мүтәжликлерине қызығыўшылығының улыўмалығына бағдарланған.
Бундай товарларды маркетинг дәстүрлерин ислеп шығыў арқалы фирма өз мақсетине қарыйдарлардың орташа массасын қанаатландырып ерисиўи мүмкин. Дифференциалланбаған маркетинг стратегиясы товар ислеп шығарыў ҳәм сатыўда кем қәрежетлерди тәмийнлейди.
Дифференциалланған маркетинг стратегиясы жоқары инвестиция муғдарын кеңейтиў ҳәм басқарыў қәрежетлерин талап қылады. Соның ушын ол ири кәрханалар ушын зәрүрли болып табылады
Концентрленген маркетинг стратегиясы кәрханалардан базардың унамлы сегментине, яғный бир ямаса бир неше сегментине итибар қаратыўды талап етеди. Бул базар сегментине фирма бир ямаса бир неше товар менен ҳәмде мақсетли маркетинг дәстүри менен қатнасады. Концентрленген маркетинг стратегиясы көбирек киши кәрханалар ушын сәйкес келеди, себеби базардың барлық сегментлеринде ислеў ушын ҳәм жетерли финанслық қуралларының болыўы талап етилмейди.
Базарды тәртиплестириў – бул ҳәр түрли базар сегментлеринде өним концепциясын анықлаў технологиясы есапланады. Тәртиплестириўдиң мақсети – усы тийкарда пайда болып атырған пикирлерди изертлеў, қарыйдарлар ямаса олардың топарын товар параметрлерине болған қатнасын баҳалаў анализинен мақсетли базардың усы сегментинде өнимди бәсекили тәпеплерин тәмийнлеўде усындай товар жандасыўының маркетинг илажларин өткериў жолы менен дүзиўден ибарат.
Базарды тәртиплестириўди туўры шөлкемлестириў маркетинг жобасы ҳәм комплексин нәтийжели ислеп шығарыў шәрт шәраяты болып есапланады.