1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

2.Detergentlar ishlatish.
Avvalo bu metodni anchagina ijobiy tomonlari 
bor, chunki virusga 100°S li ishlov berish, kuchli chayqatish kabi ta’sirlar 
qilinmaydi. Ammo 100% virus zarralari parchalanmaydi, shuning uchun 
qo‘shimcha fenol bilan ishlov beriladi. Detergentni o‘zi bilan ishlov berib ham 
yuqori sifatli toza TMV ning RNK si ajratilgan. Detergent sifatida natriyning 
dodetsil sulfati (dyupanol S, DDS) natriy lauril sulfat, natriy dezoksixolat, 
sitrimid ishlatiladi. 
Polioma virusidan DNK ajratish uchun virus differensial va gradient 
sentrifugalash usullari bilan tozalanadi. So‘ngra virus susnenziyasi va 10% li 
DDS (pH 7) barobar hajmda aralashtiriladi va 2 soat davomida 65°S isitiladi. 
Ammoniy atsetatining oxirgi konsentratsiyasi 0,1 M gacha qilib qo‘shiladi va 
DNK ni 2 hajm etanol solib cho‘ktiriladi. 
SHop papillomi virusini DNK sini ham detergent metod bilan ajratilgan. 
3. Detergent va tuz yordamida ekstraksiyalash
metodlaripi birgalikda 
qo‘llab RNK ajratiladi, chunki birgina usulni ishlatilganda nuklein kislota kam 
ajraladi. Ikkala metod birgalikda ishlatilganda RNK miqdori oshadi. 
Virusning suvli eritmasiga (10 mg/ml) 1/4 hajm 10 % li DDS solinadi. 
Aralashma 100°S da 4 minut qizdiriladi, so‘ngra muz hammomida sovutiladi. 
Detergentni asosiy qismini dializ yordamida yo‘qotiladi. So‘ngra oxirgi 

---

 
 
88 
konsentratsiyasi 1 M bo‘lguncha NaCl qo‘shiladi. Aralashma 100°S da 3 min. 
isitiladi, sovutiladi, denaturatsiyalangan oqsil sentrifugalab yo‘qotiladi, RNK esa 
etanol bilan cho‘ktiriladi(10). 
4. Fenol yordamida ajratish.
Bu metod har xil viruslardan nuklein kislota 
ajratishda ishlatiladi. Virusli suspenziyani suvga to‘yingan fenol bilan yaxshilab 
chayqatilgandan so‘ng sentrifugalanganda aralashmani 2 fazaga ajralganligi 
kuzatiladi. Denaturatsiyalangan oqsil pastki (fenol) fazasiga o‘tadi yoki 
interfazada cho‘kmaga tushadi, nuklein kislota esa suvli fazada qoladi. Bu usul 
birinchi marta Shuster tomonidan nuklein kislotalarni ajratishda qo‘llanilgan. 
TMV RNK si xuddi shy usulda ajratiladi. Keyinchalik poliomielit, kartoshkani X-
virusi, bodring mozaikasi virusi, RNK tutuvchi hasharot viruslari va DNK 
tutuvchi bakteriofaglar T2, T4 va FX 174 larning nuklein kislotalari ajratiladi.