1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

Virus nuklein kislotalarini ajratish 
Virus nuklein kislotasi virus zarrasining markaziy qismini egallaydi, tashqi 
qismi oqsil qobiq bilan o‘ralgan.
Virus nuklein kislotasining xususiyatlarini o‘rganish uni virus zarrasidan 
ekstraksiya qilib olish kerak. Shu maqsad bilan virus zarralaridagi oqsil po‘st 

---

 
 
87 
orasidagi hamda oqsil va nuklein kislota orasidagi vodorod bog‘lariga, tuz 
bog‘lariga va boshqa tipdagi bog‘larga ta’sir etuvchi birikmalarni qo‘llash kerak. 
1.YUqori haroratda tuzli eritmalar yordamida virus nuklein 
kislotasini ekstraksiya qilish. 
Bu usul fitoviruslar RNK larini ajratishda 
qo‘llaniladi. RNK ning umumiy ajratish miqdori virus zarralarining bir qismini 
parchalanmasligi sababli ancha kam bo‘ladi. Suv hammomidagi 0,3 NaCl 
eritmasiga oxirgi konsentradiyasi 10-15 mg/ml dan oshirmasdan TMV 
suspenziyasini 100°S da 1 minut saqlanadi va muz hammomiga o‘tkaziladi. 
Sovutilgandan so‘ng suspenziyani 5000-10000 g da sentrifuga qilinib 
koagulyasiyaga uchragan oqsildan ajratiladi. RNK ning natriyli tuzi sovuq 
sharoitda dializ qilinib tuzdan ajratiladi yoki etanol bilan ikki marta cho‘ktiriladi. 
Mualliflarning ko‘rsatishicha (10), bu metodni modifikatsiyasi ham bo‘lib 
turnepsni sariq mozaikasi virusi va tamakining halqali dog‘i viruslariga 
qo‘llanilgan. Bunda NaCl ning konsentratsiyasi 1 M gacha oshiriladi, virusning 
konsentratsiyasi esa 5-10 mg/ml gacha pasaytiriladi, qizdirish muddati 35 sek. ga 
kamaytiriladi. Qolgan jarayonlar yuqoridagidek bajariladi. 
Bu metod hayvon viruslaridan gripp va Raus sarkomasi viruslariga 
qo‘llanilgan. Avvalo ikkala virus ham xloroform va metanol aralashmasi (2:1) 
bilan so‘ngra esa n - butanol va ikki marta efir bilan ishlov beriladi. RNK ni 
ajratish uchun 10% NaCl eritmasi bilan 100°S da 20 minut davomida 1 tadan 3 
martagacha ekstraksiya qilinadi. Bu metodni Fx174 bakteriofagidai DNK ajratish 
uchun ham tadbiq qilinadi. 
Bu metodni kamchiligi 100°S da qizdirish jarayonida ko‘pgina virus RNK 
lari nativ (birlamchi) xususiyatlarini yo‘qotishi, DNK esa denaturatsiyaga 
uchrashi mumkinligidir.