1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

9.2. Media-rejalashtirish 
Marketing kommunikatsiyasini rejalashtirishning muhim bosqichlaridan biri 
media-rejalashtirishdir. 
Media-rejalashtirish korxonaning reklama tadbirlarni rejalashtirishning muhim 
bosqichi hamdir. Samarali media-reja bugungi kunda reklama bozorining asosiy 
talablaridan biridir. 
Bugungi kunda yirik kompaniyalari media- reja ishlab chiqish uchun reklama 
byudjetining 10%, ayrim xollarda esa 15% ini sarflashadi. Qolgan mablag‘lar esa 
reklama vaqti va media-kanallar uchun sarflanadi. Shu bois bugungi kunda media-
rejalashtirish korxonaning kommunikatsiya faoliyatida muhim o‘ringa ega. 
Bugungi kunda media-rejalashtirish tadbirlarini o‘tkazishning quyidagi 
strategiyalari mavjud: 

---

233 
–
 
doimiy strategiya (Continuous)-
reklama tadbirlarining davomiy va muayyan 
vaqt davomida o‘tkazilishi bilan bog‘liq. Asosan kundalik iste’mol tovarlari va 
mavsumiy harakterga ega bo‘lmagan tovarlar uchun qo‘llash samarali hisoblanadi. 
–
 
puls strategiya (Pulsing)
- muayyan davrlarda faollashadigan va keyinchalik 
esa barqaror xolatga keluvchi strategiyalardir. Bunday strategiyalar aksariyat hollarda 
bayramlar, tantanali sanalarni nishonlash, talabning davriy tebranishi bilan bog‘liq 
bo‘ladi. 
–
 
flayt strategiya (Flight) 
– davriy ravishda qo‘llaniladigan strategiya bo‘lib, 
reklama tadbirlari ma’lum davrlar oralig‘ida muntazam ravishda almashinib turadi. 
Media-rejalashtirish (mediaplaning) atamasi media- (inglizcha media– reklama 
tarqatish vositalari, OAV) va rejalashtirish atamalarining o‘zaro birikishidan hosil 
bo‘lgan bo‘lib, reklama, tovar va xizmatlarni siljitish bilan bog‘liq tadbirlarni 
rejalashtirish, byudjetini ishlab chiqish va eng samarali tarqatish kanallarini tanlashni 
ko‘zda tutadi. 
Bugungi kunda media-rejalashtirish tufayli reklama, OAV, PR, direkt-
marketing va kommunikatsion marketing o‘z predmetiga ega bo‘lgan mustaqil fanga 
aylanib ulgurdi. Bugungi kunda mdiarejalashtirish reklama bozorini tahlil qilish va 
rejalashtirishning asosiy vositasidir. 
Dastlabki media-rejalashtirish konsepsiyasi 1950 yillarda iste’molchi xulq-
atvorini o‘rganish va unga reklama chastotasining ta’sirini o‘rganishga qaratilgan 
tadqiqotlar natijasida paydo bo‘ldi. 1960 yillarga kelib teleko‘rsatuvning jadal 
suratlar bilan rivojlanishi reklama harajatlarining keskin pasayishiga olib keldi. 
Bunda har mingta iste’molchiga yoki mingta murojaatga to‘g‘ri keladigan reklama 
harajatlari eng kam darajaga tushdi. 
Maqsadli auditoriyaning kengroq miqyosda qamrab olish uchun reklama 
beruvchilar qisqa vaqt davomiyligidan foydalanishni ko‘zlaydilar. Shu sababli 
teleko‘rsatuvlar namoyishining samarali takrorlanish chastotasi tushunchasi kiritildi. 
O‘sha vaqtlarda maqsadli auditoriyani 30% chastota yordamida 80% qamrab olish 
nazariyasi yaratildi. Bunga ko‘ra iste’molchilar mahsulotlar reklamasini 4 hafta 
davomida haftasiga 1 marotaba tomosha qilishadi. Shu bois teleko‘rsatuvlar 4+ 
paketini joriy etishdi. Bu eng samarali namoyish bo‘lib, 3+ namoyishlar maqsadli 
auditoriyani kamroq jalb qilishi ochiq-oydin ko‘rinib turibdi. 
1970 yillarning oxiriga kelib, Gerbert Krugmanning “Uch namoyish” 
nazariyasi paydo bo‘lishi reklama murojaatlari takrorlanishining ortishiga va 
maqsadli auditoriyani imkon qadar qamrab olish imkoniyatini yaratib berdi. Ushbu 
nazariyaga ko‘ra dastlabki reklama namoyishi iste’molchilar diqqatini tortadi, 
ikkinchi marta takrorlanish ushbu mahsulotlarga ishontirish imkoniyatiga ega, 
uchinchi namoyish esa mahsulotni eslab qolish va harid to‘g‘risida qaror loyihasining 
ishlab chiqilishini ta’minlaydi.