1 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti

tomatofel 
deb nomlangan. Gibrid o‗simlik toza, ildiz, gul, poya tuzilishlari jihatidan mor-
fologik anomal ko‗rinishga ega bo‗lgan. Bunday usulda yaratilgan gibrid-
larning barchasi steril holatda ya‘ni bepusht bo‗lib chiqdi. Bu tadqiqotlar juft 
jinsli gibridlash jarayonining seleksiya maqsadlarida imkoniyatlari biroz chek-
langanligini ko‗rsatadi. Yapon tadqiqotchilari X. Kisaka va uning izdoshlari 
tomonidan 1997 yilda elektr toki yordamida protoplastlarni qo‗shish asosida 
arpa va sholi o‗simliklarining turlararo somatik gibridi yaratildi. Bunda sholi-
ning protoplastlari suspenzion o‗stirish muhitidan olingan, arpa protoplastlari 

---

45 
esa yangi barg asosidan ajratib olingan. Hosil qilingan kallus to‗qimasining bir 
qismi yashil sohalar va o‗simtalar hosil qilgan. Faqat bitta o‗simta ildiz hosil 
qilgan va tuproqqa ekilgan. Yaratilgan o‗simlik morfologik belgilariga ko‗ra 
sholiga o‗xshash ko‗rinishga ega bo‗lgan. Sitologik tahlillar ko‗rsatishicha, 
o‗simlikda kichik o‗lchamli xromosomalar sholiga va kattalari arpaga tegishli 
ekanligi qayd etilgan. Shuningdek, bunda mitoxondriya va xloroplast tarkibi-
dagi DNK molekulalari ham tahlil qilingan. O‗simlik hujayrasi tarkibidagi 
mitoxondriya va xloroplast DNK molekulasida, ota-ona o‗simliklarining biror-
tasiga o‗xshamaydigan nukleotidlar ketma-ketligi mavjudligi qayd etilgan.
YU.YU.Gleb va uning hamkasblari tomonidan o‘simliklarda turlararo 
gibridlarni yaratish ustida ko‗plab tajribalar olib borilgan. Bunda triba atamasi 
ham qo‗llanilib, bu o‗simlik oilasi va avlodi oralig‗idagi taksonomik birlikni 
anglatadi. Yuqoridagi mualliflar tomonidan Arabidopsis va Brassica o‗simlik 
turlariaro gibrid –