1 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti

Somatik gibrid 
– bu har ikkala protoplast yadrosi 
qo‗shilgan sitoplazmadan iborat majmua. 
Sibrid 
– esa sitoplazmatik gibrid 
bo‗lib – har ikkala protoplast sitoplazmasi va bitta protoplast yadrosidan iborat 
bo‗lgan majmua. Sibridlar yadroni buzish uchun protoplastlarni qo‗shishdan 
oldin bitta proplastni γ-nurlanish bilan ishlov berish orqali yaratiladi. Bu ko‗ri-
nishdagi hujayralarni tahlil qilish jarayoni bevosita yadro yoki sitoplazma 
tarkibidagi mitoxondriya, xloroplastlardagi genomni belgilash asosida amalga 
oshiriladi. Gibrid hujayralarda mitoxondriya va xloroplastlar DNK moleku-
lasini rekombinatsiyalash haqida ma‘lumotlar mavjud (Y.Y.Gleb, K.M.Sitnik 
1984 yil).
Protoplastlarni qo‗shish jarayonida asimmetrik gibridlar ham vujudga 
kelishi mumkin. Bunda hosil bo‗lgan gibridning to‗liq xromosoma to‗plami 
bitta protoplastga va bir qism to‗plami ikkinchisiga tegishli bo‗ladi. Bu ko‗ri-
nishdagi gibridlar o‗zaro filogenetik alohidalangan organizm hujayralarini 

---

44 
qo‗shishda yuzaga keladi. Bu holatda hujayralarning noto‗g‗ri bo‗linishi 
asosida ikkita turli xil xromosomalar to‗plami irsiylanishida avlodga bitta ona 
material genomi qisman o‗tishi amalga oshadi. Asimmetrik gibridlar nisbatan 
barqaror bo‗lib, mahsuldorligi va hayotchanligi yuqori bo‗lishi qayd etilgan. 
Asimmetrik gibridlashni yuzaga keltirish uchun boshlang‗ich materialdan 
birining xromosomalarini tanlash asosida maxsus ishlov beriladi. Bunda hujay-
raga nishonlangan holatda ma‘lum bir xromosomalarni kiritish uslubi ham 
mavjud. Gibridlar ikki yoki undan ko‗p protoplastlarni qo‗shish orqali ham 
vujudga keltirilishi mumkin. Bu ko‗rinishdagi gibridlardan regenerant o‗sim-
likni yaratish imkoniyati mavjud.