1. Nazariy qism

Kumush minerallari
Oltin singari kumush ham tabiatda sof, ya'ni tug’ma kumush metall holida uchraydi. Ammo oltindan farqli kumush kimyoviy birikmalar hosil qilib, minerallar tashkil etadi. U oltingugrt birikmalari tashkil etib sulfidli rudalar tarkibida qatnashadi yoki mayda-dispers zarrachalar sifatida tarkib topadi. Kumushning sirti ma'lum darajada kislorodli parda va oksidli parda bilan qoplanadi.
Kumushning minerallaridan quyidagi birikmalar mavjud:
1) Kerargirit AgCl minerali oksidlangan rudalarda uchraydi.
2) Argentit yoki kumush yaltirog’i-AgS culfidli rudalarda uchraydi, ko’pincha tarkibida Cu₂S bo’ladi.
3) Getit Ag₂Te minerali gidrotermal konlarida uchraydi.
4) Surma-kumush, margumush-kumush sulfidli minerallari:
stefanit 5Ag₂S, Sb₂S, pirargerit 3Ag₂S, As₂S₃, diskrazit As₃Sb₂ polimetall rudalarda ko’p tarqalgan.
5)Polibazit 9(Ag,Cu)(Sb,As)₂S va kumush tarkibli tetraedrat 3(Cu,Ag)₂S , Sb₂S₃.
6)Argentoyarizit AgFe₃(OH)₆(SO₄)₂ - temir tug’ma ( jelezniye shlyapka) toshida bo’ladi.
Ayrim qazilmalarga ko’ra oltin konlar hosil bo’lishining so’nggi bosqichida gidrotermal eritmalardan ajralib, turli moddalar tarkibida, oralig’ida turli zarralar holida qotgan. Masalan, shu oltin, kvars, turli sulfidlar, ko’pincha pirit va arsenopirit tarkibida jamlangan.
Tug’ma oltin konlari O’zbekistonning Zarafshon va Uchkuduqda - Muruntov, Daugiz tog’, Amantay tog’, Marjonbuloq, Toshkent viloyatidagi Qovuldi, Qizil Olma, Namangan viloyatidagi Pirmirob, Uzoqsoy kabi konlarda uchraydi.


1.3. Oltin tarkibli rudalarni sianlash jarayoni qonuniyatlari, usullari va dastgohlari.
Gravitatsiyali boyitish usulida ruda tarkibidan faqatgina yirik oltin zarralari ajratib olinadi. Аmmo gravitatsiya dastgohlari chiqindilarida ko’p miqdorda juda mayda va murakkab tarkibdagi oltin zarra zahiralari bo’ladi. Bunday bo’tanadagi oltinni asosan sinil tuzlarida eritib ajratish lozim bo’ladi.
Sinil kislota tuzlaridan [KCN, NaCN, Ca(CN)₂] oltinni yaxshi eritadi. Oltin tarkibli eritmadan oltinni ajratib olish uchun rux kukuni yordamida cho’ktiriladi yoki maxsus ionit qatronga o’tkazib ajratib olinadi.
Kichik o’lchamli oltin zarrachalarini ajratib olishni asosiy usullaridan biri bu sianlash jarayonidir. Sianlash jarayonining asosiy mohiyati - nodir metallarni ishqoriy va ishqoriy yer metallari bilan hosil qilgan tuzlar va kislorod yordamida eritishdan iborat.
Sianlash jarayonida oltin va kumush kislorod yordamida Me⁺¹ holigacha oksidlanadi va eritmaga kompleks anion ko’rinishda o’tadi. Jarayonning umumiy kimyoviy ko’rinishi quyidagi 2 ta ketma-ket reaksiya orqali boradi:
2Ме + 4СN^- + O₂ + 2 H₂O = 2[Me(CN)₂]^- + 2OH^- + H₂O₂ (18)
2Ме + 4СN^- + H₂O₂ = 2[Me(CN)₂]^- + 2OH^- (19)
Oltin bilan ko’pincha birinchi reaksiya amalga oshadi, ya'ni
2Au + 4CN^- + O₂ + 2H₂O = 2 Au[(CN)₂]^- + 2OH^- + H₂O₂ (20)
Kumush uchun esa ikkinchi reaksiya boradi [4]:
4Ag + 8CN^- + O₂ + 2H₂O = 4 Ag[(CN)₂]^- + 4OH^- (21)
Sianlash jarayoni bu elektrokimyoviy jarayondir:
Oltinning erishiga asosiy sabab uning kompleks ion hosil qilishidir Au(CN)₂ (kumush uchun Ag(CN)₂). Oltin va kumush juda yuqori erkin energiyaga ega bo’lib ular sian eritmalari ishtirokida kompleks ion hosil qilishi mumkin. Au(CN)₂ ionini hosil bo’lish erkin energiyasi ~ 277,875 kDj ga teng, kumush uchun esa Ag(CN)₂ ~ 289,100 kDj ga teng. Oltin kompleksi sian ionlarining metall yuzasida diffuziyasi sababli hosil bo’ladi. Ular suv malekulalarini siqib chiqarib metal bilan ta’sirlashadi va natijada oltin anion kompleks hosil bo’ladi va oltin eritmaga o’tadi:
Au + 2CN^- = Au(CN)^2- + e (22)
Shunday qilib oltin ionining yo’qotilishi valent elektronning erkinlashishi oltinning elektronlarini berilishi bilan izohlanib u mikroelementda galvanik tok hosil qiladi va anodga aylanadi. Katod bo’limida kislorodning qaytarilishi kuzatiladi va natijada ma’lum miqdorda vodorod pereoksid hosil bo’ladi.
O₂ + 2H₂O + 4e = 4OH^-, φ = + 0,4В (23)
O₂ + 2H₂O + 2e = H₂O₂ + 2OH^-, φ = - 0,15 В (24)
Yuqorida keltirilgan reaksiyalar orasida sekin boradigani bu kislorodni qaytarilishidir. Kumush yordamida bu jarayon ham tezlashadi. Bu jarayonning mohiyati shundan iboratki molekula holidagi kislorod parchalanib (dissotsiyalanib) atom holiga o’tadi. Atom holidagi kislorod kumush bilan reaksiyaga kirishib oksid parda hosil qiladi. Natijada kumush kislorod molekulalarini dissotsiyalanishini tezlashtiradi va gidrooksid ionlari hosil bo’lishiga olib keladi.
Sianlash jarayonida sian eritmasining 0,02-0,05 % li eritmasi ishlatiladi. Oltin kompleks holda erib eritmaga o’tadi, bunda asosiy komponentlardan biri kisloroddir. Kislorod o’rniga boshqa oksidlovchilar ishlatish mumkin. Masalan: Natriy peroksid, Bariy peroksid va ozon.
Yuqorida keltirilgan moddalar birining kamayishi jarayonni sekinlashishiga olib keladi. Kislorod va sian konsentratsiyasini oshib ketishi salbiy natija beradi, chunki kislorod va sian eritmasi eritma tarkibidagi qo’shimcha metallarni eritishga olib keladi va bu esa oltin ajratib olishni qiyinlashtiradi.
Sianlash jarayoni olib borish temperaturasi 20-45⁰C da olib boriladi.
Undan yuqorida sian moddasining bug’lanishi yuzaga keladi.
Metallni eritishga qaratilgan kislodning diffuziyasi avvalo diffuziyaning gaz holatdan suyuq holatga o’tishiga bog’liqdir. Gaz va suyuqlik fazalari orasida chegara bo’lib bu chegara 2 qatlamdan iborat - gaz va suyuq, qaysiki gazning eritmaga o’tishiga qarshilik ko’rsatadi. Diffuziyaning 1-qatlami ikki tomon qatlamning konsentratsiya farqi hisobiga kelib chiqadi. Suyuqlik chegarasidagi qatlam diffuziyasi gazlar yuzasidagi konsentratsiya farqi sababli bo’lib, suyuqlikning barcha massasi bo’lgan chegara qatlamidan tashqaridir. Gazning gaz holatdan suyuq holatga o’tishi gazning suyuqlikda erishining birinchi bosqichini asoslaydi. Bunday holat almashinishi chegara qatlamining parda qarshiligiga va diffuziya tezligiga bog’liq.
Kislorodning erishi o’zida qiyin eruvchi gaz shaklida namoyon bo’ladi qarshilik suyuqlik chegara qatlamida aniqlanadi.
Kislorodning suvda yoki kuchsiz sian tuzlarida erishi harakatlanuvchi kuch gazning chegara qatlamida diffuziyasini chaqiradi, unga mutanosib ravishda kislorodning gaz va suyuqlik yuzasidagi konsentratsiya farqi asosiga:
R’_Д = К_г (Р_г - Р_ж), [24]
Bunda К_г – gaz qatlami pardasi diffuziya koeffitsenti; Р_г – gaz fazasidagi gaz konsentratsiyasi, yoki gazning partsial bosimi, at; Р_ж – gazning chegara qatlamidagi kislorod konsentratsiyasi, yoki kislorodning partsial bosimi, at.

Shu kuch bilan bog’liq suyuq qatlamning diffuziya chaqiruvchisi,

R’’_Д = К_ж(С_г - С_ж), [25]
Bunda К_ж ^— suyuq qatlam pardasi diffuziya koeffitsenti; С_г – suyuqlik qatlami chegarasidagi erigan kislorod konsentratsiyasi, g/sm³ ; С_ж – bu ham, suyuqlik fazasi ichida.
Qachonki diffuziyaning harakatlanuvchi kuchi gaz va suyuq chegara qatlamida teng bo’lsa, unda R'_д= R"_{д ,} yoki
К_г (Р_г - Р_ж) = R’’_Д = К_ж(С_г - С_ж) [26]
Kislorodning havodan 18⁰C da va umumiy bosimi 1 at bo’lganda suvga yutilishidagi sharoitni qaraymiz. Suvning kislorod bilan to’yinishi atmosferadagi toza kislorodning konsentratsiyasi oxirgi eritmadagisi 0,0000457 g/sm³ ga teng. Shubxasiz kislorodning konsentratsiyasi 0,0000457 g/sm³ dan 0 gacha bo’lishi mumkin.
Havoning umumiy bosimi 1 at teng bo’lsa, kislorodning portsial bosimi Р_г 0,2096at teng bo’ladi. Shartli ravishda qabul qilamiz К_г = К_ж, va olamiz:
Р_ж = 0,2096 - (С_г - С_ж) [27]
Bunda ko’proq ahamiyat (С_г - С_ж) ga qaratilib u 0,0000457 ga yetishi mumkin, Р_г ni qiymatini Р_ж qiymatiga teng deb qabul qilishimiz mumkin. Shunday qilib kislorodning eritmadagi konsentratsiyasini hal qiluvchi omil bosim hisoblanib, Genri (С_ж = kР) qonuniga asosan kislorod konsentratsiyasi uning atmosferadagi portsial bosimiga to’g’ri proportsionaldir.
Ushbu jarayonlardan har biri o‘z shaxsiy tezligiga ega bo‘lib, o‘z navbatida har biri eng past harakatdagi reaksiya bo‘lib, jarayonning kechishini belgilovchi va umuman oltinda hal qiluvchi hisoblanishi mumkin.
Yuqorida aytilganiga ko‘ra, nodir metallarning sinil eritmasida erish kinetikasini kuzataylik.
I.A.Kakovskiy va Yu.B. Xolmanskiy aylanadigan disk usuli bilan, turli o‘zgaruvchi omillarda-sinil va kislorod konsentratsiyalari aralashtirish va harorat o‘zgarishlarida, kumushning erish tezligini o‘rganib chiqdilar. Qaysiki tajribada disk yuzasi (R=2.0 sm.) o‘zgarmas saqlangani holda, sinil konsentratsiyasi o‘zgarishi kichik bo‘lgani uchun e'tiborga olinmadi, kinetik egri chiziqlari to‘g‘ri funksiyadan iborat bo‘ladi.
Bu jarayonning solishtirma erish tezligini hisoblashga imkon berdi:
Q
Ya'ni V= ¾¾¾ [28]
S*t
Bunda: Q - kumushning eritmaga o’tish miqdori, mol/l;
S - disk yuzasi sm² ;
t - erish davomi sekund.

Keyingi kumushning sinil konsentratsiyasiga bog’liq holda eritmaga o’tish o’zgarishi va undagi 25⁰C da porsial bosim tasvirlangan (P =1100 ayl/min).

Bu natijalardan ko’rinib turibdiki kumushning erish tezligi, faqat sinil eritmasini past konsentratsiyasiga bog’liq ekan. Sinil eritma konsentratsiyasi miqdorining ma'lum miqdorlarida oshirilishi, amalda kumushning erish tezligini o’zgartirmaydi. O’z navbatida, buning aksicha, kumushning erish tezligi porsial bosim va kislorodning eritmadagi konsentratsiyasining oshishi bilan tezlashadi.
Darhaqiqat, kumush diskning erishi porsial bosimga uncha bog‘liq bo‘lmaydi. Buni yanada yaxshiroq kuzatish uchun, kumush disk erish tezligining uning aylanish tezligiga va harorat o‘zgarishiga bog‘liqligini ko‘rib chiqaylik. Tajribalar natijasi shuni ko‘rsatdiki, kumushning erish tezligi, diskning aylanishining kvadrat ildiz ostiga bog’lik ekan. Bundan shu narsa ma'lumki, kumushning erish tezligi, diffuziya tezligi bilan chegaralanar ekan. Sinil eritmasining past konsentratsiyasida erish tezligining harorat o‘zgarishiga bog‘liqligi Arrenius tenglamasi bilan hisoblanadi va u 3,5 kkal/molni tashkil etadi. Sinil eritmasini yuqori konsentratsiyasi uchun bu miqdor (taxminan 0,9 kkal/mol) ga teng. Bu tajribalardan shunday xulosa chiqadiki, kumushning eng sekin erishini diffuziya holati belgilaydi [6].
Elektrokimyodan ma’lumki, оltinning elektron potensiali katta:
АuАu⁺ + е; _{0 =} + 1,88 B
Xar qanday oksidlovchi jarayon uchun qaytaruvchi jarayon sodir bo’lishi kerak. Bunda ajralayotgan elektronlar asosiy vazifani bajaradi.
Оdatda oltinni oksidlashda ishlatish mumkin bo’lgan texnik omillar oltin potensialiga qaraganda manfiyroq potensialga egadir. Masalan, keng tarqalgan oksidlovchi–bu kislorod. Kislorod kislotali muhitda quyidagi elektrokimyoviy reaksiya sifatida yuz beradi:
4Н+О₂2Н₂О – 4е (25)
vа +1,23 В.Standart potensialga ega.
Ishqoriy muhitda kislorod quyidagi reaksiya bo’yicha qaytariladi:
2Н₂О+О₂ 4ОН +4е (26)
va nisbatan juda kichik standart potensialga ega bo’ladi, ya’ni u + 0,40В ga teng.
Kislorodning vodorod pereoksidigacha qaytarilishi quyidagicha:
2 Н₂О + О₂ 2 ОН^-+ Н₂О₂ – 2 е:
_{0 = -} 0,15 В (27)
va vodorod pereoksid gidroksil ionigacha qaytariladi:
Н₂О₂2ОН -2е;₀ = + 0.95 В (28)
Bu ham oltinni oksidlab, uni Au⁺ kationi sifatida eritmaga o’tkazishga yetarli emas deb hisoblanadi. Biroq Nernst tenglamasiga ko’ra, metal potensiali uning tuzidagi eritmasida shu metall ionlarining faolligiga bog’liqdir.
Bu quyidagi tenglama bilan ifodalaniladi:
 =₀ + (RT/nF)ln a _Meⁿ⁺ _, (29)

Bu yerda:  - shu metall tuzining eritmadagi potensiali, V;

₀–мetallning standart potensiali, V;
R –gaz doimiyligi, 8,314 Dj/mol,grad;
T – harorat, К.
n - reaksiyadagi elektronlar soni;
F – Faradey soni, 96500Кl/molga teng;
а_меⁿ⁺ - metall kationlarining eritmadagi faolligi.
Natural logarifmlar o’nlik logarifmga o’tib, doimiy sonlarni almashtiramiz, oltin uchun 25⁰ С sharoitdagi elektron potensiali
 = 1,68 + 0,059 Lg_Au⁺ (30)
Ekanligini aniqlaymiz.
So’ngi (30) chi reaksiyadan ko’rinib turibdiki, eritmadagi Au⁺ ionlari faolligini kamaytirish bilan oltinning oksidlovchi potensialini kamaytirish mumkin. Buning asosida esa oltinning sinil eritmalarida eriydi degan xulosa qilinadi.
Oltin Au⁺ ionlari, sinil tuzining СN ^–ionlari bilan juda mustahkam kompleks tuz hosil qilib bog’lanadi.
Dissotsatsiya tenglamasi:
Au(CN)₂^_Au⁺ + 2 CN^-- (31)
Bu reaksiya chapga siljiydi va dissotsatsiya konstantasi К_d miqdori juda kamligi kuzatiladi:
a_Au⁺a_CN²
К_д=  =2,6  10 ^–38 (32)
а _Au(CN)2 ^-
Shuning uchun CN^-ionlari ishtirokida Au⁺oltin ionlari faolligi susayadi va birdan kamayadi.
Shuningdek (32) tenglamadan Au⁺ ionlar faolligini aniqlab uni (30) tenglamaga qo’yamiz:
aAu(CN)₂
 = 1,68 + 0,059Lg(2,6  10 ^–38________) soddalashtirilgandan so’ng:
a²_CN^-
a_Au(CN)2^-
 = -0,54 + 0,059 Lg  (33)
a²_CN
ekanligini aniqlaymiz.
Bu reaksiya tarkibida erkin CN^- ioni bo’lgan eritmadagi oltinning oksidlanish potensialini xarakterlaydi.
Аu + 2CN^- Au (CN)^-₂ + e (34)
Bu reaksiyaning standart potensiali (а_Au(CN)2 = 1 ва a_CN = 1) bo’lganda
_{0 =} - 0,54 В ekanligini ko’rsatadi.
Demak, sinil tuzi eritmalarida oltinning oksidlanish potensiali pasayadi va uning oksidlanib erish termodinamikasi nuqtai nazaridan mumkinligi isbotlanadi. Оksidlanish – qaytarilish reaksiyalarining standart potensiallarini bilgach (22) va (23) reaksiyalarning izotermik va izobar potensiallarini ham hisoblay olamiz:
(₀^ок- _о^qaytar)
Lg K = ----------------- (35)
2,3 RT
G⁰₂₉₈ = - (₀^ок - ₀^qaytar) nF (36)
bunda:
К – tenglik konstantasi.
₀^ок ва ₀^qaytar – оksidlanish vа qaytarilish standart potensiallari,V;
G⁰₂₉₈ – Standart sharoitda izobar-izotermik potensiallarining o’zgarishi, Dj.
(-0,15-(- 0,54) 296487
LgK = ____________________ = 13,2;К2,10¹³;
2,3  8,314  298
G⁰₂₉₈ = -[-0,15-(-0,54)]  2  23071  18000 kal.
(4) reaksiya uchun 25⁰С da
+0.95-(-0.54) 2 96487
LgK = _____________________ = 50.5; К310⁵⁰;
2.3  8.314 298
G⁰₂₉₈ = - +0.95-(-0.54) 2 23071  -69000 kal.
Bu ifodada muvozanat konstantalarining yuqoriligi va izobarik-izotermik potensiallarning kamayishi (20) va (21) reaksiyalar oltinnig erishi tomon boradi. Хuddi shu yo’l bilan kumush ham eriy olishini isbotlash mumkin:
Bunda АgАg⁺ + e; _{0 = +} 0,80Vva
a_Ag a²_CN^-
К_д= ---------- = 1.8  10^-19
A_Ag(CN)^-₂
dan Ag + 2CN^-Ag(CN)₂^-+e ; _P= -0,31 V (37)
muvozanat konstanta tenglama reaksiyalari 3х10⁵va 5х10⁴² (Bodlender reaksiyalari), izobar – izotermik reaksiyalari
G₂₉₈⁰_C = -7400 kalvaG₂₉₈⁰_C= -58000 kal.
Ekanini ko’ramiz. Kumush va oltin eritmaga o’tib Au (CN)^-₂ va Ag(CN)₂mustahkam birikma komplekslarini hosil qiladi.
Ko’rinib turibdiki, oltin o’zi bilan mustahkam bog’langan birikma hosil qiladigan eritmada eriy oladi. Demak, S₂O₃^2- ioni ham oltin bilan kuchli, mustahkam, Au(S₂O₃)₂^3- hоsil qiladi va dissotsatsiya konstantasi К_D=1x10 ^–26ga teng bo’ladi.
Shuning uchun S₂O₃^2- ioni bo’lgan eritmada oltinning standart potensiali
Au + 2 S₂O₃^2- Au(S₂O₃)₂³ +e
+0,14 V gacha pasayadi va oltinning kislorodda oksidlanishi va uning eritmaga o’tishi termodinamika nuqtai nazaridan tasdiqlanadi:

2Au + 4 S₂O₃^2- +1/2O₂+H₂O=2 Au(S₂O₃)₂^3- +2OH ^– (38)

K9¹⁶; G^_96,5kDj(39)
I.А. Kakovskiy va uning xodimlari S₂^2- tiosulfid ioni eritmalarda kuchli musbat miqdoriy reaksiya hosil qilishini, ya’ni oltinning erishini tasdiqladilar.
Shuning uchun oltin AuS ion xosil qiluvchi tiosulfidli eritmalarda kompleks tuz xosil qilib erimaydi.

Au +2SH + ½ O₂ = 2AuS + H₂O (39)

K  ^ _^ kall (40)

2Au + S₂^2- = 2AuS

I.N. Plaskin va М.А. Kakovskiylar kuchli оksidlovchi Fe²⁺ ioni ishtirokida oltin metalli CS(NH₂)₂ tiomochevinali eritmada kompleks tuz Au [CS(NH₂)₂]₂⁺ kation xosil qilib eriy olishini aniqladilar.

Xuddi mana shu xodisa oltinni ionit smolalar tarkibidan eritib olish, ya`ni desorbsiyalashda hozirgi zamon oltin saralash fabrikalarida qo`llanilmoqda.
Oltinni kuchsiz sian tuzlari eritmalarida kislorod ishtirokida erish jarayoni 1843 yilda P.R. Bagration tomonidan ochilgan bo’lib, qisqa vaqt ichida amaliyotda keng miqyosida qo’llanila boshlandi. Sianlash jarayoni XIX asr oxirlarida topilgan oltin ruda va boyitmalarini qayta ishlashda qo’llaniladigan asosiy usullarda biri hisoblanadi. Hozirgi vaqtda sianlash jarayoni mexanik va dastgohlar texnologiyasi bo’yicha gidrometallurgiyaning eng takomillashgan jarayonlaridan biri bo’lib hisoblanadi.
Kichik o’lchamli oltin zarrachalarini ajratib olishning asosiy usullaridan biri bu, sianlash jarayonidir. Sianlash jarayonining asosiy mohiyati - nodir metallarni ishqoriy va ishqoriy yer metallari bilan hosil qilgan tuzlar va kislorod yordamidan eritishdan iborat.
Sianlash jarayoni orqali oltinni ajratib olishi faqatgina mayin zarrachali oltinni ajralishi bilan boradi va jarayon to’liq boorish uchun sianlash jarayonida dastlabki gravitatsiya jarayonini qo’shish maqsadga muvofiq bo’ladi.
Sianlash jarayonining ion ko’rinishi quyidagicha amalga oshadi:
4Au + 8CN^- + 2H₂O + O₂ = 4 Au(CN)₂^- + 4OH^- (101)
Reaksiya uchun kerak bo’lgan kislorod havodan beriladi. Bo’sh tog’ jinslarining asosiy qismi sian eritmalari bilan ta’sirlashmaydi va tanlab eritishdan so’ng uni suvsizlantirish usuli orqali ajatib olinadi. Ko’plab oltinni erituvchi sian kompleks birikmalari mavjud bo’lib, dastlab sanoat miqyosida erituvchi sifatida KCN qo’llanilib kelingan va keyinchalik bu eritma arzonroq bo’lgan NaCN bilan almashtirilgan. Ba’zi hollarda eritma sifatida Ca(CN)₂ ham qo’llanilishi mumkin. Uning narxi NaCN dan ham arzonroq hisoblanadi, ammo sarfi undan ikki barobar ko’proqdir.
Oltinni sian eritmalari ishtirokida erishi murakkab geterogen jarayondir.
Sianlash jarayonida sian eritmasining 0,02-0,05 % li eritmasi ishlatiladi. Oltin kompleks holda erib eritmaga o’tadi, bunda asosiy komponentlardan biri kisloroddir. Kislorod o’rniga boshqa oksidlovchilar ishlatish mumkin. Masalan: Natriy peroksid, Bariy peroksid va ozon.
Yuqorida keltirilgan moddalardan birining kamayishi jarayonni sekinlashishiga olib keladi. Kislorod va sian konsentratsiyasini oshib ketishi salbiy natija beradi, chunki kislorod va sian eritmasi eritma tarkibidagi qo’shimcha metallarni eritishga olib keladi va bu esa oltin ajratib olishni qiyinlashtiradi.
Sianlash jarayoni olib borish temperaturasi 20-45⁰Cda olib boriladi.
Undan yuqorida sian moddasining bug’lanishi yuzaga keladi.
Metallni eritishga qaratilgan kislodning diffuziyasi avvalo diffuziyaning gaz holatdan suyuq holatga o’tishiga bog’liqdir. Gaz va suyuqlik fazalari orasida chegara bo’lib bu chegara 2 qatlamdan iborat - gaz va suyuq, qaysiki gazning eritmaga o’tishiga qarshilik ko’rsatadi. Diffuziyaning 1-qatlami ikki tomon qatlamning konsentratsiya farqi hisobiga kelib chiqadi. Suyuqlik chegarasidagi qatlam diffuziyasi gazlar yuzasidagi konsentratsiya farqi sababli bo’lib, suyuqlikning barcha massasi bo’lgan chegara qatlamidan tashqaridir. Gazning gaz holatdan suyuq holatga o’tishi gazning suyuqlikda erishining birinchi bosqichini asoslaydi. Bunday holat almashinishi chegara qatlamining parda qarshiligiga va diffuziya tezligiga bog’liq.
Kislorodning erishi o’zida qiyin eruvchi gaz shaklida namoyon bo’ladi qarshilik suyuqlik chegara qatlamida aniqlanadi.
Sanoat sharoitida oltinni sinil tuzlarida eritish o’ta murakkab holatda kechadi. Tajribada qo’llangan oltin metali shakli faqat tajriba sharoitlaridagina bo’ladi. Real sharoitda ishlatiladigan sinil eritmalari toza bo’lmay, unda turli-tuman qo’shimchalar bo’lib, u reaksiyalarga katta ta'sir ko’rsatadi. Real sharoitda eritmada juda ko’p minerallar qatnashib, jarayonlarga o’z ta'sirini o’tkazadi. Lekin nima bo’lganda ham, ilmiy tajribalar erish jarayoni diffuziya jarayoni ekanligini tasdiqlaydi. Shu boisdan ilmiy tajribalarga asoslanib diffuziyani samarali borishi, oltin erish jarayonining samarali borishi deb qarash mumkin.
Bunda erigan kislorodning diffuziyasining ishonchli borishini ta'minlash kerak. Eng omilkor sharoit uchun CN va O₂ larning diffuziya tezligi barobar bo’lishi kerak.