1. Nazariy qism

1.5. To’yingan qatronlardan oltinni desorbsiyalash jarayoni asoslari.
Sian eritmalaridan nodir metallarni sorbsiyalash jarayoni natijasida oltin, kumush va boshqa metallarga to’yingan qatron olinadi. To’yingan qatron metall anionlaridan boshqa rodanid, sianid va gidroksid anionlarini ham o’z ichiga oladi. To’yingan qatron regeneratsiya jarayoniga yuboriladi. Regeneratsiya jarayoniga yuborishdan maqsad, qatronga sorbsiyalangan oltin va kumush anionlarini desorbsiyalash va qatron faolligini qayta tiklashdan iborat.
Ionitni regeneratsiyalash – sorbsiyalash texnologiyasining eng murakkab va eng mas’uliyatli qismidir. U turli erituvchilar ishtirokida oltin va qo’shimchalarni desorbsiyalashdan iborat. Desorbsiya jarayoni dinamik sharoitda olib borilib erituvchi eritmani qatron bo’ylab o’tkazishga asoslangan vertikal kalonnalarda olib boriladi. Dinamik usulda qayta ishlash kam elyuent(eritma) sarfi bilan yuqori desorbsiyalash darajasiga erishish imkonini beradi.
Qatrondan sorbsiyalangan anionlarni desorbsiyalash oltin va kumushga nisbatan yuqori selektivlikka ega bo’lgan eritmalar yordamida olib boriladi.
Desorbsiya jarayonida bir qancha eritmalardan foydalanilishi mumkin. Ilmiy tadqiqot va izlanishlar shuni ko’rsatadiki, nodir metallar anionlarini desorbsiyalashda rodanid qoldig’ini saqlagan tuzlar samarali natija berishi aniqlandi. Oltinni to’liq va tez desorbsiyalashda 10-25g/l NaOH ammoniy rodanidning konsentrlangan 3-5n li eritmasi ishlatish tavsiya etiladi. Desorbsiya jarayoni anion almashinish reaksiyasi orqali boradi:

0 2 4 6 8 10 12 14 16 V_r/V_sm

Chizma №42. Qatrondan rodanid tuzlari yordamida oltinni desorbsiyalash grafigi.
Rodanit tuzlarining asosiy kamchiligi bu qatronning rodanit ko’rinishiga o’tishidir. Bunday qatronning ishlatishi texnik va iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofik bo’lmaydi. Natijada qatrondan rodanit ionini desorbsiyalashga va boshqa ko’rinishga o’tishga to’g’ri keladi. Rodanit ionlarini desorbsiyalashda bir qator qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi.
Qatron bu jarayonda rodanid ko’rinishida o’tadi. Qatrondan rodanid tuzlari yordamida oltinni desorbsiyalash grafigi quyidagicha [11]:
Ko’rsatilgan kamchiliklardan bilish mumkinki rodanid tuzlarini ishlatilishi bir qator qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi.
Elyuirovaniya jarayonini yaxshi olib borish uchun erituvchi eritmani to’g’ri tanlash, uning yuqori konsentratsiyasi, eritma berish tezligining cheklanganligi, haroratning oshishi muhim ahamiyatga ega.
Desorbsiya jarayoni asosiy maqsadi sorbent tarkibiga shimdirilgan oltinni yana qayta eritma fazasiga o’tkazish va qatronni qayta ishlatish uchun tayyorlab berishdan iborat. Desorbsiyalash eritmasi sifatida tiomachevina eritmasi qo’llaniladi va qatrondan oltin eritmaga to’liq o’tkaziladi. Jarayon 10 ta bosqichda desorbsiyalash kalonnalarida amalga oshiriladi.