1. Nanotexnologiya termini kim va qachon fanga kiritgan. Nanologiyani asoschilaridan biri, amerikalik fizik olim R. Feynman, ayrim atomlarni mexanik ravishda manipulyatsiya qilishning nazariy imkoniyati haqida gapirar ekan,

Tabiiy tolalar yuzasida kumush nanozarrachalarini olish usullari 

Turli tolalar 

yuzasida kumush nanozarrachalari sintezlangan. Usul quyidagi misollar  bilan 

tasvirlangan: 1-misol: 0,5g miqdordagi polimerizatsiya darajasi 170Da bo‘lgan 

mikrokristalli sellyuloza kolbaga joylashtiriladi  va kumush nitratning 2% lisuvli 

eritmasidan 7,5 ml solinadi. Reaksion aralashmasi 1,5 soat davomida qaynab turgan suv 

hammomida (100°C) qizdiriladi. Materiallar qora-jigarrang rangga ega bo‘ladi. 

Jarayondan so‘ng ortiqsha kumush ioni distillangan suv bilan yuviladi.Yuvilib o‘tgan 

suvga sifat reaksiya berib turiladi va olingan qoldiq doimiy og‘irlikka kelgunicha 35-

40°C haroratda quritiladi. Na’munalardagi kumush miqdori yonishidan keyini qoldiq 

orqali aniqlandi. Kumush zarralarining tola sirt ustida joylashganligini o‘lchamlari 

30000×5000 kattalashtirish bilan Skaner Elektron mikroskopning yordamida tekshiriladi. 

2-misol: Tabiiy ipak qurti Bombyx Mori ning yog‘ va mumli moddalari sovunli suv bilan 

yuvilgan 0,5g miqdorda zichligi 0,7 chiziqli teks va polimerizatsiyasi 250 kDa bo‘lgan, 

tolalari kolbaga joylashtiriladi va xona haroratida 7,5 ml 0,1% kumush nitrat 

quyiladi.Keyin natriy borgidrit 0,8% eritmasi yuqoridagi kabi massada, kumush nitrat 

bilan. 40 daqiqadan so‘ng, ortiqcha kumush ioni tolani bir necha marta distillangan suv 

bilan yuvib, yuvib o‘tgan suvga sifat reaksiya bermay qolgunicha jarayon olib boriladi. 

Qoldiq doimiy og‘irligiga kelgunicha havoda quritiladi. Jarayonda polimerlanish 

darajasida hech qanday o‘zgarish yo‘q. Tolalar yuzasidagi  kumush nanozarrachalari 

elektron mikroskopda olingan mikrofotosuratlarda olingan o‘lchamlarda ma’lum 

bo‘ldiki, kumush zarralarining katta qismi 5,0-50 nm oralig‘ hajmga ega ekanligini 

ma’lum bo‘ldi. Barcha kumush zarralarning 90% dan ko‘pi 5,0-50 nm, zarrachalarning 

5% dan kamrog‘i 50-100 nm va faqat 3% i diametri 100 nm dan katta  zarralar ekanligi 

aniqlandi.   

 

---