1. Nanotexnologiya termini kim va qachon fanga kiritgan. Nanologiyani asoschilaridan biri, amerikalik fizik olim R. Feynman, ayrim atomlarni mexanik ravishda manipulyatsiya qilishning nazariy imkoniyati haqida gapirar ekan,

22. Kumush nanozarrachalarini organik qaytaruvchi moddalar bilan olish metodi 

Kumush tuzlarining ammiakli kompleks birikmalarini organik qaytaruvchilar asosan, 

aldegidli guruhli organik birikmalar ishtirokida qaytarib kumush nanozarralarini olinadi.   

[Ag(NH3)4]+ RCHO=Ag+RCOOH Kumush nanozarrachalarini o‘lchami eritma muhiti 

temperaturasiga bog‘liq. Masalan, 27, 30, 35oC haroratda mos ravishda zarrachalarning 

o‘rtacha diametrlari 20, 30 va 40 nm ga teng o‘lchamli bo‘lib, hosil bo‘ladi. Eritmadagi 

kumush nanozarrachalari UB-spektrlari 418÷460 nm sohalarda yutilish namoyon qiladi.  

Kumush nanozarralar sintezi kumush nitrat suvli eritmasi (AgNO3) qaytarilishi bilan 

amalga oshirildi. Qaytarilish agenti sifatida glyukoza(C6H12O6) foydalaniladi. Barcha 

eritmalarni bidistillangan suv bilan tayyorlanadi. Kumush nitrat eritmalarini glyukoza 

bilan 1:1 nisbatda aralashtirish orqali tayyorlandi. Aralashmani ammoniy gidroksidi 

eritmasi bilan qayta ishlash orqali pH=8-9 gacha olib boriladi, chunki kumush 

nanozarralarining o‘lchamlari pH ga bog‘liq. Aralashmaga 120 daqiqa davomida 96 98°C  

---

harorat ta’sir ko‘rsatiladi. Olingan zol yuqori chastotali toklar yordamida stabillashgan. 

Olingan zol sariq rang bo‘ladi, shunday qilib, zol rangi kumush nitrat va glyukoza 

konsentrasiyasi va  o‘rtacha zarracha o‘lchami bilan bog‘liq. Kumushning nanozarralari 

olish uchun Tollens reaktsiyasi qo‘llaniladi: [Ag(NH3)2]+ RCHO→Ag(n)+ RCOOH 

Kumush oksidning ammiakli kompleksi kumush nitratning ammiak bilan o‘zaro ta’siri 

natijasida hosil bo‘ladi: AgNO3+3NH3∙H2O→[Ag(NH3)2]OH+NH4NO3+2H2O 

Glyukoza boshlang‘ich bosqichida kumush ionlarini qaytarib kichik klastelar ko‘p 

miqdorda hosil bo‘lib, keyinchalik katta agregatlari vujudga keladi. Glyukoza ham 

qaytaruvchi vosita, ham stabilizator hisoblanadi. Glyukoza oksidlanish mahsuloti 

glyukon kislotasi-nanozarracha yuzasida adsorbsiyalanishi va ularning o‘sishini kuzatish 

mumkin. Berilgan sharoitda olingan kumush nanozarracha agregatsiyaga moyil emas. 

Kimyoviy reaksiya jarayonida tavsiya etilgan sxema: 2AgNO3+C6H12O6+H2O→ 

C6H12O7+2Ag+2HNO3 Nanokompozitlarni o‘rganish uchun fizik-kimyoviy usullar 

kompleksi qo‘llanilgan: optik , elektron mikroskopi , mikro-rentgen spektr analizi, 

sinxron issiqlik tahlil qilish.