1. Nanotexnologiya termini kim va qachon fanga kiritgan. Nanologiyani asoschilaridan biri, amerikalik fizik olim R. Feynman, ayrim atomlarni mexanik ravishda manipulyatsiya qilishning nazariy imkoniyati haqida gapirar ekan,

27. Mis nanozarrachalarini gidrazin qaytaruvchisi yordamida olish 

CuSO4∙5H2O ning k.t. markali na’munasidan eritma tayyorlanadi. Tayyorlangan 

eritmadagi metal miqdorini aniqlash uchun 1ml hajmdan foydalaniladi. Eritmadagi mis 

ionini qaytarish uchun ishqoriy muhitda N2H4∙H2O eritmasidan foydalaniladi. Ishqoriy 

muhitda N2H4 kuchli qaytaruvchi xossani namoyon qiladi. N2H4+4OH-=N2+4H2O  

Mis ionini qaytarilish sxemasi quyidagicha bo‘ladi: 2Cu2+ +N2H4+4OH-

=2Cu+N2+4H2O Naytral muhitda mis ionlari gidrazin bilan kompleks birikma hosil 

qiladi va suvda cho‘kma hosil bo‘ladi. CuCl2+ 2N2H4+2H2O=[Cu(N2H4)2Cl2]*2H2O↓  

Kuchsiz ishqoriy muhitda mis va Cu2O nanozarrachalari hosil bo‘ladi. 

5CuCl2+4N2H4+2NH3+H2О =Cu2O+3Cu↓+2N2↑+2N2H5Cl+ 2NH4Cl+6HCl  

Ishqoriy muhitda mis nanozarrachalari hosil bo‘lishi kuzatiladi. 

2CuCl2+N2H4+4NH3=2Cu↓+N2↑+4NH4Cl Yuqori disperslangan mis zarrachalari 

uchun stalibizator sifatida natriy dodetsilsulfat (NDDS) C12H25SO4Na ning 0,4% li 

eritmasi qo‘llanilgan. Muhit pH=11 olib kelingan holatda mis ionlari 10% li ammiak 

eritmasi bilan [Cu(NH3)4]2+ ga o‘tkaziladi. Keyin eritma ustiga 0,4% li DDSN 

eritmasidan hosil bo‘lgan eritmaga nisbatan 0,2% bo‘lgunicha solinadi. Olingan 

aralashma suv xammomida 60oC da qizdiriladi va ustiga 30% li N2H4 eritmasidan 

quyiladi. Bunda Cu2+ ioni va N2H4 moddasi 1:30 mol nisbatda bo‘lishi kerak. Reaksiya 

natijasida gaz ajralib chiqadi. Eritma sentrifugalanadi va qoldiq ajratilib, neytrallanadi va 

spirtli muhitda 50—60oC da quritiladi. Mis nanozarrachalari tutgan eritmada 570 nm ga 

yaqin sohada UB-spektr beradi. Mis oksidlari nanozarralari uchun xos bo‘lgan UB-

spektrlar 360-380nm sohada yutilish beradi. 

---