1. Мукаддима маълумот дар бораи фан

102.Методи муқоисавй-таърихй.
Методи муқоисавй-таърихй ба мафҳуми умумияти тенетикй ва мавҷудияти оила ва гурўҳи забонҳои хеш асос карда шудааст. Аз ин рў, пеш аз шинос шудан бо методи муқоисавй-таърихй бо забоншиносии муқоисавй-таърихй ва муносибати ин методро бо он аз назар гузаронидан лозим меояд. Забоншиносии муқоисавй-таърихй забонҳои хеш, таснифи онҳо, таъриху паҳншавии онхоро меомўзад. Забоншиносии муқоисавй- гаърихй бо методи ҳамномаш як чиз нест, вале мафҳуми ягонагй ва фарқи генетикй барои онҳо умумй аст. Ягонагии генетикии забонҳо аз иқтибос ва ё тасодуфан ба ҳам мувофиқ омадани овозу калимаҳо дар забонҳо фарқ мекунад. Масалан, калимаҳои атом ва фабрика дар чандин забонҳои Европа ва Осиё мушоҳида мешавад. Ё ки калимаҳои мактабу маҳаллиро дар чандин забонҳои Осиё дучор кардан мумкин аст. Ин калимаҳо нишонаи хешигарии ҳамаи ин забонҳо шуда наметавонад, зеро онҳо калимаҳои иқтибосианд. Мисоли дигар, дар забони тоҷикй калимаҳои сад ва бад дида мешавад. Ва ана ҳамин гуна калима дар забонҳои русй ва англисй низ мушоҳида мешаванд. Ин калимаҳо нишонаи умумияти онҳо шуда наметавонанд, чунки дар ин чо тасодуфан бо ҳам мувофиқ омадани овозҳо ба назар мерасад. Калимаи духтар ва чонишини шахсии ту-ро дар чандин забон мушоҳида кардан мумкин аст: дар русй дочь - ты, литовй дусте - ту, санскрит духите (р) - тувам, юнонй тҳугатер - ту, готй даухтар - су, англисй даугҳтер - тҳоу, немисй Гачтер - ду. Калимаҳои духтар ва ту калимаҳои решагй ва қадимй мебошанд ва дар забонҳои гуногун бо ҳам мувофиқ омадани онҳо аломати хешигарии ин забонҳо мебошанд. Маълум мешавад, кн дар ҳолати ин ҷиҳати реша, аффиксҳои калимасозу шаклсоз ва ё овоз ба ҳам мувофиқ омада ба хешигарии забонҳо шубҳа намемонад. Албатта, ҳар як забон бо қонуну қоидаҳои тараққиёти дохилии худ иикишоф меёбад, бинобар он калимаҳо ба тағйиротҳои овозй дучор шуданашон мумкин аст. Дар натиҷаи муқоиса ҳатто роҳи тарақкиёти забонҳои хеш муайян карда мешавад.
Методи муқоисавй-таърихй ин системаи тарзҳои тадқиқот ва методикаи таҳлил мебошад, ки дар вақти омўзиши забонҳои хеш аз онҳо истифода бурда, тараққиёти қонунии сохти он забонҳо нишон дода мешаванд ва инчунин барои аз нав барқарор намудани овозҳову шаклҳои қадимаи онҳо ёрй мерасонад.