|
2.2. Замонавий университетларда технологиялар ва лойиҳа бошқаруви
Олий таълимнинг ривожланишидаги асосий омил сифатида инновацияларни тасдиқлаш бизнинг давримизнинг муҳим хусусиятларидан биридир. Бунинг сабаби шундаки, инновацияларни идрок этиш қобилияти ва инновацион ривожланиш йўлини танлаш ижтимоий ўзгаришларнинг тобора кучайиб бораётган динамикаси ва тобора кучайиб бораётган рақобат шароитида олий мактабни омон қолиш ва ривожлантиришга имкон беради. Илмий ва педагогик фаолият мазмунини ўзгартирадиган инқирозли вазиятларни енгиб ўтган бундай олий таълим муассасалари замон талабига жавоб бериши мумкин. Олий таълим муассасасининг инновацияларга бўлган эҳтиёжи тобора жамиятнинг динамизмига барқарор реакциянинг ривожланиши билан боғлиқ бўлган аниқ тенденция сифатида намоён бўлади.
Сўнгги пайтларда республикада олий таълим муассасаларининг инновацион фаолияти ривожланиш хусусиятларини ўрганишга бўлган қизиқиш тобора ортиб бормоқда. Шу билан бирга, республикадаги олий таълим муассасаларининг инновацион фаолиятини ҳар томонлама баҳолашнинг самарали усулларини ишлаб чиқиш муаммоси ҳали етарлича тўлиқ акс эттирилган эмас ва бу ўз навбатида чуқур тадқиқотларни талаб қилади. Бугунги кунда олий таълим муассасасининг инновацион фаолиятини, уни амалга оширишга тайёрлашни ва инновацион ривожланишни рағбатлантирувчи таълим фаолиятини баҳолаш учун методология зарур.
Олий таълим муассасасидаги инновацион фаолият инновацион маҳсулотларни амалга ошириш натижасида иқтисодий, ижтимоий, экологик ва бошқа турдаги таъсирларни яратишга, жорий этишга ва олишга йўналтирилган бўлиши керак:
– таълимдаги инновациялар - бу янги ўқув курслари, мутахассисликлар, кадрлар тайёрлаш ва қайта тайёрлаш соҳалари (профиллари), янги таълим технологиялари кўринишидаги инновацион фаолият натижалари;
– илмий ва технологик инновациялар - бу янги технологиялар, янги жиҳозлар, материаллар, маҳсулотлар, илмий-техник хизматларнинг намуналари ва бошқа юқори технологияли маҳсулотлар кўринишидаги инновацион фаолият натижалари;
– бошқарувдаги инновациялар - бу фаолият ва бизнесни бошқариш учун янги технологиялар кўринишидаги инновацион фаолият натижалари;
– олий таълим муассасасидаги инновацион фаолият энг иқтидорли ёшларни излаш ва ривожлантиришга йўналтирилган бўлиши керак[33].
Олий таълим муассасаларининг инновацион фаолияти субъектлари таркибига университетларнинг таркибий бўлинмалари, юридик шахслар (инновацион жараёнларнинг янги ташкилий шакллари, фаолиятнинг турли ташкилий-ҳуқуқий шакллари ва мулкчилик шакллари, давлат ҳокимияти органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари) ва олий таълимни инновацион ривожлантириш стратегияларини амалга ошириш жараёнида инновацион фаолият билан шуғулланувчи шахслар киради. Олий таълим муассасаларининг инновацион фаолияти объектларига илмий тадқиқотлар ёки бошқа ишланмалар, янги технологиялар, янги маҳсулотлар, интеллектуал мулк, инновацион лойиҳалар ва жараёнлар, инновацион дастурлар ва лойиҳалар асосида инновацион субъектлар ўртасида иқтисодий ва ҳуқуқий муносабатлар пайдо бўлиши асосида ишлаб чиқилган фаолиятни ташкил этишнинг янги усуллари киради.
Шундай қилиб, олий таълим муассасаларининг инновацион фаолияти бу олий таълим муассасасининг инновацион ривожланиш стратегиясида белгиланган ягона ташкилий тамойиллар асосида инновацияларни яратиш жараёнида ўзаро таъсир қилувчи субъектлар ва объектларни ташкил этишдир[34].
Инновацион менежментни жорий этиш соҳасидаги тадқиқотлар шуни кўрсатадики, инновацияларни бошқаришнинг энг самарали усулларидан бири бу лойиҳага ёндашув. С.Г Фалько, А.М. Карминский, Л.Н. Оголева, Л.С. Барюти[35] ва бошқалар инновацион фаолиятни амалга оширишда лойиҳани бошқариш методологиясини энг мақбул деб билишади.
Хорижий мамлакатларда лойиҳалар “дизайн” (design) дейилади, лойиҳа (project) эса қўйилган мақсадга мувофиқ муайян тизимни ўзгартиришга қаратилган фаолият соҳасини қамраб олади. Бу техник, иқтисодий, ижтимоий тизимни яратиш ёки уни ўзгартиришга доир фаолият, шунингдек янги бошқарув тузилмаси ёки илмий-техник ишларни яратиш бўйича фаолият бўлиши мумкин.
Ўзлаштирилиш турига қараб сармоялар қуйидагиларга бўлинади: фондни ташкил қилувчи (фондларни шакллантириш ёки уларни янгилашга қаратилган), инновацион, илмий-тадқиқот. Таркиби ва кўламига қараб улар яхлит (моно), кўпқиррали (мульти) ва йирик (мега) лойиҳалар бўлиши мумкин. Яхлит лойиҳаларга унча катта бўлмаган саноат корхоналарига ёки мавжуд саноат ишлаб чиқаришини янгилашга (модернизациялаш)га қаратилган лойиҳалар киради.
Лойиҳанинг турли таърифларини умумлаштириш ўз навбатида қуйидаги умумий тавсифларни ажратиб кўрсатишга имкон беради:
1) инновациявийлик;
2) аниқ мақсад ва натижа;
3) бажаришнинг аниқ бир давомийлиги (бошланиши, якунланиши);
4) ресурслар бўйича чекланганлик;
5) турли мутахассисларнинг қатнашиши,
6) жамоавий иш (баъзан ташкилотнинг расмий тузилмасидан мустақил).
Do'stlaringiz bilan baham: |
