1-mavzu. Turk tilida ot so’z turkumi (TÜRKÇede iSİM) Tayanch so’z va iboralar

29 – MAVZU. UNDOV SO’ZLAR (ÜNLEMLER)
Tilda his-hayajon, sevinch, alam, iztirob, nafrat, qo’rquv, hayrat va shunga o’xshash insonga xos boshqa ruhiy holatlarni ifodalovchi, shuningdek, birini chaqirish, bildirilgan fikrni tasdiqlash yoki rad etish, so’rash, ko’rsatish, tabiatdagi tovushlarni taqlid shaklida, bir so’z vositasida ifodalash uchun nutqda qo’llanadigan yordamchi so’zlarga undov so’zlar deyiladi.

Nutqda undov so’zlarning ifoda qobiliyati benihoya kuchlidir. Ulardan ba’zilari yakka holda qo’llangan holda, keng ma’no ifodalashi mumkin. Ular nutqda gapdan alohida, mustaqil holda qo’llanganda yozuvda ularning oxirida undov belgisi qo’yiladi: Ah! Evet! kabi. Nutqda, ko’pincha, undov so’zdan keyin u tuyg’u va tilakni izohlovchi bir gap keladi: Oh! Hava biraz serinledi. Hah! tam istediğim gibi. Haydi! işinize bakın kabi. Undov so’zlarning gap oxirida kelganligini ham uchratish mumkin. Masalan: Lafı uzatmayalım, haydi! Fazla konuşuyorsun, be! kabi.

Turk tilshunosligida undov so’zlar besh kichik guruhga ajratiladi: undov so’zlar (ünlemler), xitob va chaqiriqni ifodalovchi so’zlar (seslenme edatları), so’roqni ifodalovchi undov so’zlar (sorma edatları), ko’rsatish, ishorani ifodalovchi undov so’zlar (gösterme edatları), javobni ifodalovchi undov so’zlar (cevap edatları).