1-mavzu. Pedagogik mahoratning nazariy asoslari hamda uning pedagog faoliyatida tutgan o‘rni va ahamiyati

Kimni o‘rgatish:
a) talabalarni ba’zi psixik xususiyatlarini (eslab kolish, nutki, fikrlash...) xamda ularni 
kay darajada ukimishli, tarbiyali ekanliklarini aniklash;
b) talabalarning bir darajadan ikkinchisiga utishdagi kiyinchiliklarini oldindan aniklash;
v) ukuv-tarbiya jarayonini tashkil etishda talabalarning dalillari, fikrlarini xisobga olish;
g) talabalardagi turli psixik uzgarishlar va rivojlanishni xisobga olib, uz pedagogik 
mexnatini tashkil etish; 
d) iktidorli talabalar bilan xam ishlash, yakka xoldagi ishni tashkil etish.
Qanday o‘rgatish:
a) ish jarayonida ishlatiladigan kuch va ketadigan vaktni xisobga olgan xolda ukitish va 
tarbiyalashning turli usullari majmuini ishlatish.  
Pedagogik ta’sir kursatishning asosiy usullari, bu talab, istiqbol, rag‘batlantirish va 
jazolash, jamoatchilik. Talab - tajribada juda keng tarkalgan usul bulib, ta’lim- tarbiya 
jarayonida pedagogning tarbiyalanuvchiga shaxsiy munosabatining namoyon bulishi yuli bilan 
yoki bu xatti-xarakatlarining ragbatlantirilishi yoki tuxtatilishini taminlaydi. Istikbol-ta’sir 
kursatishning juda ta’sirchan usuli bulib, u talabalarning xatti-xarakatlarini, ular oldiga 
kuyilgan maksadlar, ularning shaxsiy intilishlari, kizikishlariga aylanadi. Ragbatlantirish va 
jazolash-talabalarni xulk-atvoriga kuzatish kiritishni, ya’ni foydali xatti-xarakatlarni 
kushimcha ragbatlantirishni va tarbiyalanuvchilarning noma’kul xatti-xarakatlarini tuxtatishni 

---

12 
ta’minlaydi. Jamoatchilik fikri – tarbiyalanuvchilarning ijtimoiy-foydali faoliyatini goyat xar 
tomonlama va muntazam ragbatlantirib borishni ta’minlaydi.
Talab-pedagogik ta’sir kursatishning boshlangich usuli bulib, tarbiyalanuvchilarda uziga 
nisbatan mas’uliyat va talabchanlikni rag‘batlantirishda alohida vazifani bajaradi. Uzaro fikr 
almashish bilan ta’sir kursatish vositalari: ishontirish, ta’sir kilish, uzaro fikr almashish bilan 
ta’sir kursatish. Ishontirish pedagogik ta’sir kursatish usuli sifatida darslarda ukuv axboroti, 
ijodiy suxbatlar, munozaralar shaklida kullaniladi. Tarbiyaviy ishda guruxiy va yakka 
suxbatlar, munozaralar, siysiy axborotlar shaklida kullaniladi.
Ta’sir kildirish kishi psixikasiga nazoratsiz kirib, uning faoliyatida xatti-xarakatlar, 
sabablar, intilishlar bilan amalga oshiriladi. Ta’sir kilish-shunday bir psixik ta’sir kursatishki, 
kishi uni ongining etarli nazoratsiz idrok etadi. 
a) Pedagogik vaziyatlarni takkoslash va umumlashtirish, usullarni kuyish;
b) Talabalarga yakka individual xolda munosabatda bulish, ularni mustakil ishlarini 
tashkil etish. 
Pedagog talabalar bilan buladigan mulokotida quyidagi malakalarni egallagan bulishi 
lozim: tashki kiyofani nazorat kilish nutkni egallash, pedagogik munosabat madaniyatini 
egallash, tashkilotchilik mahorati, ukuv tarbiya jarayonini boshkarish uslublarini egallash.
Munosabatlarni boshkarish uslublari: