1. Мавзу: Оила социологияси фанининг шаклланиш босқичлари

А) йигит-қизларнинг эрта, мустақил ҳаётга тайёр бўлмай туриб турмуш қуришлари
Жуда кўп ҳолларда эндигина мактабни битирган 16-17 ёшли қизларни турмушга беришади. Ваҳоланки, ҳозирги даврда аксарият 16-17 ёшли қизлар руҳияти мактаб муҳитида бўлади. Уларнинг кўпчилиги мактабни тугатиб, яна ўқишни давом эттириш, ҳунар-касб эгаллаш, ишлаб, оиласи учун моддий ёрдам бериш, ўзининг «кам-кўстларини» бутлаш мақсади шулар жумласидандир. Ота-онаси бағрида болалик орзулари билан яшаган, мустақил турмуш қуришга ўзини руҳан тайёрламаган кўпчилик қизлар бошқа бир хонадонга келин бўлиб тушадилар. Лекин келин тушган аксарият хонадон 16-17 ёшли ҳали мактаб, болалик муҳитида юрган қиздан жуда кўп ҳаётий вазифаларни талаб этади. Ушбу талабларни бажаришга қодир бўлмаган қиз қийналади. Натижада, оила кўп келишмовчиликлар чиқади ва никоҳнинг бузилишига олиб келади.
Ана шундай вазият эрта турмуш қурган йигитларда ҳам мавжуддир. Чунки баъзи оилалар ўғил болаларни 18-20 ёшларида уйлантириб қўядилар. Бу ёшда бирор касб-ҳунарга эга бўлишига улгурмаган йигитларнинг мустақил оила боқиш учун иқтисодий имконияти бўлмайди, натижада, йигитнинг ўзи ҳам, унинг рафиқаси, баъзан унинг фарзанди ҳам ота-онасига ёки акаларига боқиманда бўлади. Бу вазият оиладаги иқтисодий келишмовчиликларга, муаммоларга сабаб бўлиб, ёш оилани бузулишига олиб келиши мумкин. Бу ҳол кейинги пайтларда 18-24 ёш гуруҳларида ажралишнинг кўпайиб боришига сабаб бўлмоқда (5-илова).
Б) Оила муҳити
Келин тушган оиланинг муҳити ёш оиланинг ҳаётда асосий омиллардан ҳисобланади. Маълумки, ўзбек оилаларида одатда ўғил бола камолга етиб, оилали бўлгач, дастлаб у ота-онаси, ака-ука, сингиллари билан бирга яшайди. Агар оилада ёлғиз ўғил бўлса, у доимо ота-онаси билан бирга яшаши керак. Бордию, оилада икки-учта ва ундан кўп ўғил бўлса, катта ўғиллар кенжа ўғил уйлангунга қадар ўз оиласи билан ота-оналари ёнида - катта оилада яшайдилар. Ана шу катта оилага тушган келин шу оиланинг ўзига хос турмуш тарзига кўникиб яшаши лозим бўлади. Баъзи оилалар 17-18 ёшли - ҳали турмушнинг, рўзғорнинг ҳамма баланд-пастларини ўрганиб улугурмаган келинга жуда катта масъулият юкланади. Унга ҳаммадан эрта туриб ҳовли супуриш, оила аъзоларига нонушта тайёрлаш, уларнинг кирларини ювиш каби ишларни бажаришга тўғри келади. Келин ўқиса ёки ишласа ҳам, барибир, аввало «келинлик» вазифасини адо этиши, яъни юқорида қайд этилган рўзғор юмушларини бажариши лозим. Бордию, келин никоҳ даврининг дастлабки йилларида фарзандли бўлиб қолса, унинг оиладаги масъулияти яна ҳам оғирлашади. Шундай оилалар борки, рўзғор юмушларида, бола тарбиялашда келинга қайнона, қайнотаси, қайин оға, қайинсингиллар ёрдам беришади. Бундай оила муҳити ёки оиланинг шаклланишига, унинг мустақил бўлишига ёрдам беради. Лекин шундай оилалар ҳам борки, улар келин юмушларига ёрдам бериш ўрнига ундан жуда кўп масъулият талаб этадилар. Келин ҳамма вақт ҳам оиладаги «келинлик» вазифаларини тўлиқ бажара олмаслиги мумкин. Ана шундай пайтларда оилада қайнона-келин, қайинсингил-келин, овсинлар орасида низолар чиқадики, баъзан улар ёш оиланинг ажралиб кетишига қадар етади. Махсус тадқиқотларнинг кўрсатишича, барча ажралишларнинг учдан бир қисми қайнона-келин орасидаги жанжаллар туфайли содир бўлмоқда.