1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Бу қийматнинг ўлчами бўлиб қуйидагилар хизмат қилади:
1. Тиклаш қиймати, ёки ўриндошликнинг тўлиқ қиймати ушбу активни алмаштириш борасидаги харажатларни ифода этади. Қайта тиклашни аниқлашнинг мумкин бўлган йўллари:

• 
  дастлабки қиймат асосида;
  
• 
  қолдиқ қиймат асосида.
  

2. Тугатиш қиймати – ушбу активни сотиш натижасидаги мумкин бўлган даромад/зарарни ифода этади:

• 
  сотувчи учун даромадли бўлган қулай бозор нархида сотиш натижасида;
  
• 
  мажбурий сотиш натижасида (сотувчи томонидан сўралаётган нархдан, баъзида эса сотиб олинган нархдан кичик бўлган нархда).
  

Бундай баҳо одатдаги шароитларда реал бўлмаганлиги сабабли у фақатгина икки ҳолатда қўлланилади:

• 
  активлар ўз фойдалилигини йўқотган, эскириб қолган ёки нормал талабга эга бўлмаган шароитда;
  
• 
  корхона яқин келажакда ўз активларини оддий бозорда сотиш имкониятини йўқотгани боис ўз фаолиятини тўхтатиш ниятида бўлганида.
  

3. Иқтисодий қиймат – мумкин бўлган альтернатив қарорларнинг энг яхшисини қўллаш натижасида қўлга киритиладиган даромад/зарар. Иқтисодий қиймат қуйидагича ҳисобланиши мумкин:

• 
  қўлга киритилган тушим ёки активдан фойдаланишдан олинган даромад бўйича;
  
• 
  активдан бошқача фойдаланиш орқали қўлга киритилиши мумкин бўлган «альтернатив» даромад бўйича.
  

Кўчмас мулк пулга алмаштириладиган товар бўлгани учун равшанки, бозор нархлари (алмашув нархлари) корхонанинг ташқи ҳисоботига алоқадор бўлиши лозим.
Бозор нархлари бозор томонидан белгиланади, бироқ корхона ҳар доим иккита бозорда фаолият кўрсатади ва демак икки турдаги нархлар – сотиб олиш ва сотиш нархлари билан иш кўради ва уларнинг ҳар биттаси учта фарқли жиҳат орқали ифодаланиши мумкин.
Таннарх– корхона томонидан эгалик қилиш ҳуқуқни қўлга киритиш ва активларга эгалик қилиш учун тўланган агрегатланган нарх бўлиб, унга активни етказиб бериш, ўрнатиш ва эксплуатацияга киритиш бўйича харажатлар киради
10.2 - жадвал
Баҳолаш базалари

№	Баҳолаш вақти	Алмашув тури
		Сотиб олиш қиймати	Чиқариб ташлаш қиймати