1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

бу ерда С_зд. – бино қурилишининг умумий қиймати; V_j –j-чи компонент ҳажми; C_j – ҳажм бирлигининг қиймати; n – бинонинг ажратиб олинган компонентлари миқдори; К_н – баҳоланаётган объект билан танлаб олинган типик иншоот ўртасидаги фарқни ҳисобга оладиган коэффициент (бир хил объект учун К_н = 1); К_и – умумий харажатни ҳисобга олувчи коэффициент.

Янги қурилиш қийматини аниқлаш кетма-кетлиги.

Қурилишда нархни шакллантириш ва сметали меъёрлаштириш тизимининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:

• 
  қурилиш маҳсулотларига шартномавий (эркин) нархларни шакллантириш, уларнинг иқтисодий оптималлашуви ва ресурсларнинг алоҳида турларига бўлган нархларни давлат томонидан тартибга солиниши;
  
• 
  смета меъёрларининг тўлиқ тўпламини (элементлар бўйича ва йириклаштирилган) ва уларни турли шароитларини қўллашни таъминлаш;
  
• 
  қурилишнинг ҳаётий циклининг турли босқичларидаги қийматини аниқлаш.
  

Қурилиш қийматини баҳолаш қуйидаги ҳолларда амалга оширилади:

• 
  инвесторларнинг буюртмаси бўйича лойиҳадан аввалги ва лойиҳавий-сметали ҳужжатларни – инвесторлик сметаларини (ҳисоб-китоблар, харажатлар калькуляцияси) ишлаб чиқиш;
  
• 
  инвестор томонидан эълон қилинган тендер ҳужжатлари – пудратчининг смета-меъёрий ҳисоб-китоблари (сметалар, ишлаб чиқариш харажатларининг калькуляцияси) асосида пудратчи томонидан ёки унинг буюртмаси билан лойиҳавий ташкилот томонидан капитал қурилишга пудрат шартномасини тузишга тайёргарлик кўриш.
  

Кўчмас мулк қийматини баҳолаш амалиётида харажатлар тузилмаси қурилиш объектининг ҳаётий (инвестицион) цикли босқичларига боғлиқ бўлади ва пудратчи ҳамда буюртмачи (инвестор)га бўлинади.
Қурилишнинг смета қиймати – бу объектни лойиҳага аниқ мос келадиган қилиб яратиш учун зарур бўлган харажатлар миқдоридир. Тўлиқ смета қиймати асосида капитал маблағларнинг йиллар бўйича тақсимланиши амалга оширилади, молиялаштириш манбалари аниқланади, қурилиш маҳсулотларига эркин (шартномавий) нархлар шаклланади.
Қурилиш қийматини ҳисоблаш учун база:
• лойиҳа ва ишчи ҳужжатлари (ИҲ);
• амалдаги смета (шу жумладан ресурсли) меъёрлари, шунингдек ускуналар, мебел ва инвентарларга сотув нархлари;
• тегишли қурилишга алоқадор бўлган марказий ва давлат бошқарувининг бошқа органларининг алоҳида қарорлари.