1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Харидор (инвестор) тасаввурларига асосланган тамойиллар
Қуйидаги тамойиллар фойдаланувчи нуқтаи назарини акс эттиради:

• 
  фойдалилик;
  
• 
  ўриндошлик;
  
• 
  кутиш (олдиндан кўриш).
  

Фойдалилик (utility) – бу аниқ кўчмас мулкнинг фойдаланувчи эҳтиёжларини қондириш қобилиятидир. Кўчмас мулк агар аниқ мулкдорга унинг иқтисодий, шахсий ва ҳ.к. эҳтиёжларини амалга ошириш учун фойдали бўлса, у қийматга эга бўлади. Масалан, кимдир кўчмас мулк учун тўлашга тайёр бўлса ва бу билан мулкдорга даромад келишини таъминласа, кўчмас мулк фойдали ҳисобланади. Ёки мулкдорнинг ғурурланиш туйғусини қондирса, кўчмас мулк фойдали бўлиши мумкин.
Даромад келтирувчи кўчмас мулк учун фойдалилик даромадлар оқими сифатида акс этади. Мулкдор мулкидан ўзи фойдаланган ҳолда ҳам, даромад оқими у томондан ҳудди шундай объект ижараси учун тўлаши мумкин бўлган рента сифатида аниқланади.
Ўриндошлик (substitution). Ўриндошлик тамойилининг моҳияти шундан иборатки, кўчмас мулкнинг максимал нархи фойдалилиги бўйича ўхшаш объектни сотиб олиш мумкин бўлган минимал сумма билан аниқланади.
Ўзига хос, тадбиркор харидор маҳаллий бозорда бир хил фойда келтирувчи ўхшаш объект қийматидан кўпроқ пулни объект учун тўламайди. Бундай харидор янги объект қурилиши қийматидан кўпроқ маблағни мулк учун сарфламайди. Булгуси даромадларни прогнозлашда у аналог объектларнинг даромадлилигини ҳисобга олади.
Кутиш (anticipation). Кутиш тамойили бўлажак фойдаларга ва уларнинг ҳозирги қийматига нисбатан фойдаланувчининг нуқтаи назарини белгилайди. Келгуси фойдаларни кутиш уларнинг миқдорини ва ўзига хос томонларининг ўзгариши эҳтимоли билан боғланган бўлиб, бу эса ўз навбатида, мулкнинг ҳақиқий қийматига таъсир этиши мумкин. Кутиш тамойилларининг асосида вақт мобайнида пул қийматининг ўзгариши назарияси ётади.
Ер, бино ва иншоотлар билан боғлиқ тамойиллар
Мулк қисмларининг ўзаро муносабатларини акс эттирувчи позиция асосида қуйидаги тамойиллар ётади:

• 
  қўшимча маҳсулдорлик тамойили;
  
• 
  ҳисса тамойили;
  
• 
  ўсувчи ва камаювчи самарадорлик тамойили;
  
• 
  баланслилик (пропорционаллик) тамойили;
  
• 
  оптимал миқдорлар тамойили;
  
• 
  иқтисодий бўлиниш тамойили.