1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

кўчмас мулкнинг суғурталаниши;

кўчмас мулкнинг бир қисмини ижарага берилиши;

мулк солиғини ҳисоблаш учун солиқ базасининг аниқланиши;

кўчмас мулкнинг бир қисмини устав капитали сифатида расмийлаштирилиши;

асосий фондларнинг қайта баҳоланиши;

бизнес-режа ишлаб чиқишда корхона мулки қийматининг баҳоланиши;

хусусийлаштиришда устав капиталини шакллантиришда кўчмас мулк қийматининг баҳоланиши.

Кўчмас мулкни баҳолашда турли хил қиймат турлари, тамойиллар ва баҳолаш тадбирлари қўлланилади.

6.2. Баҳоланувчи қиймат турлари

Замонавий иқтисодиётда бир қатор қиймат турлари мавжуд бўлиб, улар орасида энг кўп тарқалганларига бозор қиймати, инвестицион қиймат, тугатиш қиймати, амалдаги корхона қиймати, қолдиқ қиймат, ўриндошлик қиймати, утилизация қиймати, солиқ қиймати кабилар киради.

Кўчмас мулкни амалий баҳолаш мулкни баҳолаш миллий стандартлари (МБМС №2, МБМС №3 ва МБМС №10) га мувофиқ равишда қийматнинг турли хилларини қўллашни назарда тутади (6.2-расм).

Баҳолаш фаолияти тўлиқ бозо қиймати (Fair Market Value) тушунчасига асосланади.

Бозор қиймати – бу пул кўринишидаги ҳисоб катталиги бўлиб, унинг эвазига харидор ва сотувчи ўртасидаги битим натижасида мулк очиқ бозорда қўлдан-қўлга ўтади; бунда ҳар икки томон ихтиёрий равишда ҳаракат қилиши кўзда тутилади.
Кўчмас мулкни баҳолаш аниқ бир мақсадда амалга оширилиши сабабли қидирилаётган қиймат турини аниқлаш ҳам турлича бўлади. Юқорида келтирилган таснифга асосан қуйида қиймат турлари ва уларнинг қўлланиш соҳасини кўриб чиқамиз.
Бозор қиймати – бу рақобатчилик шароитида, очиқ бозорда объект сотилиши мумкин бўлган энг эҳтимоли юқори пул миқдори.
Бозор қиймати эгалик ҳуқуқи ўзгаришида, шунингдек ҳуқуқларнинг давлат ҳисобига ундирилишида, лизингда, кредитлашда, ҳамкорликни тугатишда аниқланади.
Бошқа моддий активларда бўлгани каби кўчмас мулкни баҳолашда ҳам бозордан фарқли қийматлардан фойдаланилади: