1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Инвестициявий қиймат – келтирилган инвестицион мақсадларда аниқ шахс учун даромад келтириш нуқтаи назаридан аниқланадиган объектнинг нархи. Инвестицион қиймат, инвестор томонидан кутиладиган даромадлар ва капиталлаштиришнинг аниқ ставкасидан келиб чиқиб ҳисобланади ва у бозор қийматидан ё юқорироқ ёки пастроқ бўлиши мумкин.
Амалдаги корхона қиймати – бу бизнеснинг яхлит қиймати. Кўчмас мулкни баҳолашга нисбатан амалдаги корхона қиймати – бу кўчмас мулкдан фойдаланилувчи бизнеснинг таркибий қисми қийматидир. Қийматнинг бу тури корхона билан боғлиқ, лекин амалдаги корхона қиймати номоддий активлар, ер ва бинолар мажмуи, ишчи кучи, ускуналар ва менежментни бирлаштириши сабабли кўчмас мулк қийматидан фарқ қилади. Амалдаги корхона қийматини баҳолаш, одатда, меҳмонхоналар, ресторанлар, дўконлар, савдо марказлари, саноат корхоналари кабилар учун амалга оширилади.
Суғурта қиймати - тугатиш (ёки бузилиш) ҳавфи мавжуд бўлган объектнинг тиклаш қиймати ёки ўриндошлик қиймати асосида ҳисобланади. Объектнинг суғурта қиймати асосида суғурта суммалари, тўлов ва фоизлари аниқланади.
Ўриндошлик қиймати - баҳоланаётган объектнинг фойдалилигига эквивалент равишда фойдаликка эга бўладиган кўчмас мулк объектини қуриш учун сарфланадиган жорий нархлардаги харажатлар билан аниқланади, аммо бунда у замонавий лойиҳа меҳёрларидан, прогрессив материал ва конструкциялардан, ҳамда замонавий ускуналардан фойдаланган ҳолда янгича архитектуравий услубда қурилади.
Тиклаш қиймати - баҳоланаётган объектнинг аниқ нусхасини қуриш учун сарфланадиган жорий нархлардаги харажатлар билан аниқланади. Бунда ҳудди шундай архитектуравий ечимлардан фойдаланилади, ҳудди шундай қурилиш конструкциялари ва материаллари қўлланилади, ҳаттоки қурилиш-монтаж ишларининг сифати хам бир хилда бўлади; ўхшаш ҳолда баҳоланаётган объектнинг маҳнавий эскириши ва архитектуравий ечимларининг камчиликлари акс эттирилади.
Тугатиш қиймати - мулк объекти аналог объектларнинг одатий хизмат муддатига нисбатан камроқ муддатда бегоналаштириш керак бўлган ва кўчмас мулк объекти эгаси уни тугатиши ёки мажбурий сотиши орқали олиши мумкин бўлган, соф маблағ аҳамиятига эга бўлиб қолган ҳолатда аниқланади.