1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Пул шаклидаги тузатишлар – бу ҳар бир таққосланаётган объект нархига қўшиладиган ёки ундан айриладиган суммалардир.
а) таққослаш бирлиги (1 га, зичлик бирлиги, 1 сотка) га киритиладиган пул шаклидаги тузатишлар сотилган аналог объектнинг нархини баҳоланаётган объект ва аналогнинг тавсифларидаги фарқлар баҳоланган маълум суммага ўзгартиради. Агар баҳоланаётган объект аналогдан яхшироқ бўлса ижобий, ёмонроқ бўлса салбий тузатиш киритилади.
Таққослаш бирлигига киритиладиган пул шаклидаги тузатишларга сифат тавсифларига киритиладиган тузатишлар ҳамда статистик усулларда ҳисобланган тузатишларни мисол қилиб келтирса бўлади.
б) сотилган аналог объектнинг нархига киритиладиган тузатишлар уни баҳоланаётган объект ва аналогнинг тавсифларидаги фарқлар баҳоланган маълум суммага ўзгартиради.
Сотилган аналог объектнинг нархига киритиладиган тузатишларга қўшимча яхшиланишлар (омборхоналар, автомобил тўхташ жойлари ва ҳ.к.) мавжудлигига киритиладиган тузатишларни мисол қилса бўлади.
Фоиз шаклидаги тузатишлар –пул суммаларини аниқлаш қийин бўлган, аммо бозор маълумотларига асосан фоизлардаги фарқланишлар мавжудлиги тасдиқланадиган ҳолларда қўлланилади. Фоиз кўринишидаги тузатишларни қуйидаги кўринишларда киритиш мумкин:
мустақил (+/-) асосда – харидорлар бозорда тузатиладиган тавсифларни бошқаларига боғлиқ бўлмаган тарза баҳолашлари аниқ бўлган ҳолларда. Барча тузатишлар аниқланганидан сўнг ҳаммаси қўшилади, сўнг таққосланаётган объектнинг сотиш нархи олинган фоизга кўпайтирилади. Мазкур сумма ҳақиқий сотиш нархига қўшилади ёки айрилади ва натижада таққосланаётган объектнинг тузатилган нархи келиб чиқади.
кумулятив асосда – баҳоловчи ҳар бир тузатиш бошқаларига таъсир қилишини аниқлаган ҳолларда (кам қўлланилади). Бу ҳолда алоҳида коэффициентни ҳисоблаш учун ҳар бир тузатиш 100 % га қўшилади ёки айрилади. Сўнг коэффициентлар ўзаро кўпайтирилади ва олинган коэффициентдан ҳақиқий сотиш нархининг кўпайтирувчиси сифатида фойдаланилади.