|
6.7. Баҳолаш натижаларини мувофиқлаштириш
Турли хил ёндашувлар ва усуллар асосида олинган натижаларни мувофиқлаштириш кўчмас мулк объектини баҳолашнинг охирги босқичи ҳисобланади. Баҳолашнинг якуний натижаси қийматнинг битта пул катталиги кўринишида тақдим этилмаслиги лозим.
Баҳолашнинг мазкур босқичида биринчи навбатда, даромадли, харажатли ва қиёсий ёндашувлар натижаларининг фарқланиш даражасини оширувчи математик ва мантиқий хатоликларни топиш мақсадида олинган натижаларни текшириш керак.
Текширилган натижаларни мувофиқлаштириш тадбири баҳолаш топшириғи, фойдаланилган ёндашув ва усуллар, фойдаланилган маълумотларнинг тўлиқлиги ва ишончлилиги, фойдаланилган усулларнинг афзаллик ва камчиликларини аниқлаш кабиларнинг таркиби ва мазмуни билан белгиланади.
Ҳар бир натижа иерархиясиниг белгиловчи мезонлари бўлиб потенциал сотувчи ёки харидорнинг ҳақиқий мақсадини кўрсатиш имконияти, амалга оширилган таҳлил асоси бўлган маълумот сифати, ҳар бир усул ва ёндашувнинг бозор конъюнктураси тебранишларини ва объектнинг ўзига хос нархни шакллантирувчи жиҳатлари, яъни жойлашган жойи, ўлчами, потенциал даромадлилик кабиларни ҳисобга олиш имкониятлари ҳисобланади.
Юқоридагиларни ҳисобга олиб, баҳоловчи томонидан турли хил ёндашувлардан фойдаланиш асосида олинган оралиқ натижаларнинг нуфузли улуш коэффициентлари қабул қилинади. Ҳар бир ёндашувнинг улуш кўрсаткичи ҳам эксперт усулида, ҳам математик усулда ҳисоблаб топилиши мумкин.
Баҳолаш натижаларида сезиларли фарқланиш (30%) кузатилганда баҳоловчи ҳисоботни тайёрлашда ушбу қийматдаги фарқланишларни тушунтириши, ҳамда тадбирни асослаб бериши керак.
6.8. Баҳолаш ҳақидаги ҳисоботнинг таркиби ва тузилиши
Баҳолашнинг охирги босқичида буюртмачига ёзма шаклда тайёрланган баҳолаш ҳисоботини топшириш амалга оширилади, бу баҳоловчининг ўз мажбуриятларини бажарганлигига исбот ҳужжат ҳисобланади. Баҳолаш ҳисоботи одатда қисқа резюме ва тўлиқ шаклга эга бўлади.
Қисқа резюме баҳолаш топшириғи, кўчмас мулк объекти, фойдаланилган усул ва ёндашувлар ҳамда олинган натижа ҳақида чекланган маълумотларни ифодалайди. У буюртмачига қийматга нисбатан баҳоловчи хулосалари ортида турувчи ҳаракатларни тушуниш имконини беради.
Тўлиқ шакл баҳолаш топшириғини батафсил ва асосланган тарзда очиб беради, танланган ва исботли маълумотларни тавсифлайди, қўлланилган баҳолаш усуллари ва амалга оширилган ҳисоб-китобларни асослаб беради, ҳамда қийматнинг якуний натижасини белгилайди.
Ҳисоботда кўрсатилагн қиймат катталиги баҳоловчининг керакли маълумотлар таҳлили ва ҳисоб-китобларга ҳамда унинг тажриба ва малакасига асосланган ҳолда назарда тутилаётган битимнинг мумкин бўлган пул эквиваленти ҳақидаги субъектив фикридир.
Ўзбекистон Республикасининг “Баҳолаш фаолияти ҳақида”ги амалдаги Қонунининг 17-моддасида ҳисоботнинг таркиби ва расмийлаштирилишига бўлган умумий талаблар белгиланган. Маълумотлар, асослар, таърифлар ва ҳисоб-китобларнинг баён этилиш услуби фақат битта маънода талқин этилиши лозим.
Объектни баҳолаш натижалари баҳолаш ҳисоботи шаклида расмийлаштирилади.
Ҳисоботда қуйидагилар кўрсатилиши лозим:
баҳолаш ҳисоботи тузилган сана ва унинг тартиб рақами;
баҳолашни ўтказиш учун асос;
баҳолаш мақсади;
баҳолаш объектининг аниқланаётган қиймат тури;
баҳолаш ташкилотининг номи, жойлашган жойи (почта манзили) ва баҳолаш фаолиятини амалга ошириш ҳуқуқини берувчи лицензияси ҳақида маълумот;
объектни баҳолашни амалга оширган баҳоловчининг сертификати ҳақида маълумот;
баҳолаш объекти қийматини аниқлаш санасига уни идентификациялаш имконини берувчи баҳолаш объекти таърифи, ҳамда баҳолаш объекти мулкдорининг реквизитлари;
баҳолаш стандартлари, уларнинг асосланиши, баҳолашни ўтказишда фойдаланилган маълумотлар ва уларнинг манбаалари;
объектни баҳолаш тадбирини ўтказиш кетма-кетлиги, ҳамда олинган натижани қўллаш чегаралари;
баҳолаш объекти қиймати аниқланган сана;
баҳоловчи ташкилот томонидан фойдаланилган ва баҳолаш объектининг сон ва сифат тавсифларини белгиловчи ҳужжатлар тўплами.
Агар объектни баҳолаш бир нечта баҳоловчилар томонидан амалга оширилган бўлса, ҳисоботни тузиш жараёнида улар томонидан бажарилган иш баҳолаш ҳисоботида кўрсатилади.
Агар объектни баҳолашда бозордан фарқли қиймат аниқланса, у ҳолда баҳолаш ҳисоботида баҳони шакллантириш мезонлари кўрсатилиши ва бозор қийматини аниқлашдан четлашиш сабаблари кўрсатилиши керак.
Баҳолаш ҳисоботида баҳолаш объекти қийматини асословчи бошқа маълумотлар ҳам бўлиши мумкин. Алоҳида турдаги объектларни баҳолашни амалга ошириш учун қонун томонидан ҳисоботнинг махсус шакллари кўзда тутилиши мумкин.
Баҳолаш ҳисоботининг ҳар бир бети баҳолашни амалга оширган баҳоловчи (баҳоловчилар) томонидан имзоланади, баҳолаш ташкилоти раҳбари томонидан маъқулланади, шу ташкилот муҳри билан тасдиқланиб, буюртмачига топширилади.
Баҳолаш ҳисоботи бир маънода талқин қилиниши ва янглиш фикр туғдирмаслиги лозим.
Do'stlaringiz bilan baham: |
