1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Туман бўйича маълумотлар. “Туман” сўзининг асосий моҳияти – бу маъмурий бўлиниш бирлигидир. Баҳолаш илмида туман деганда кўчмас мулк қийматига фақат бир хил омиллар таъсир этадиган чегаралар доирасида жойлашган ҳудуд тушунилади.

Қийматга нисбатан янги омиллар таъсирининг аниқланиши туманлар орасидаги, асосан табиий (дарё оқими, ўрмон кенглиги) ёки сунъий (ҳарбий бўлинма, қабристон) тўсиқлардан ташкил топадиган, чегарадан ўтганликни билдиради.
Қўшни туманлар доимо ўзаро алоқада бўлади, бу эса улар ўртасидаги чегараларнинг ўзгаришига олиб келади. Масалан, бизнес-марказ қурилиши яқин атрофда тадбиркорлик инфратузилмаси объектларининг фаол барпо этилишига олиб келиши мумкин.
Баҳолаш топшириғи ва объект тавсифлари маълумотлар таҳлили жараёнидаги батафсиллик ва ҳудудий қамров даражаларини аниқлайди. Мисол учун, хусусий турар жойни баҳолаш саноат корхонасининг мулкий мажмуини баҳолашда эътиборга олинадиган регионал омилларни ҳисобга олишни талаб қилмайди.
Туманлар турар жой, тадбиркорлик, саноат ва қишлоқ хўжалиги турларга бўлинади.
Туманнинг барқарорлиги унда ривожланган ердан фойдаланиш усулларига мувофиқллик даражасига тўғри пропорционалдир. Ердан фойдаланишнинш ёнма-ён учрайдиган усулларининг уйғунлиги туманнинг иқтисодий салоҳияти ва ижтимоий турғунлигини мустаҳкамлашга ёрдам беради. Бундай мувофиқлик (уйғунлик) нинг йўқлиги туманнинг мавжуд эмаслигидан дарак бермайди, аммо узоқ келажакда унинг сусайиши ва ҳаттоки тарқаб кетишига ҳам олиб келиши мумкин.
Ўзаро бир-бири билан боғлиқ ердан фойдаланиш усуллари туманнинг яхлитлигини сақлашга ёрдам беради. Бундай алоқаларга туманда жойлашган жисмоний ва юридик шахсларнинг доимий алоқалари, масалан, фирмаларнинг шартномавий муносабатлари, аҳолининг корхналарда бандлиги, тадбиркорлик инфратузилмаси, аҳолининг маданий-маиший муассасаларга бориши кабиларни мисол қилиш мумкин.

• 
  Демографик кўрсаткичлар: туғилииш ва ўлим даражалари, ички миграциянинг тезлиги, ҳаётнинг ўртача давомийлиги, оилалар фоизи, оилада фарзандлар ўртача сони, ҳаёт даражаси, аҳолининг маданий қиёфаси. Аҳоли ва унинг географик тақсимоти турар жой кўчмас мулкига бўлган эҳтиёжни тўғридан-тўғри ва қолган барча турдаги (саноат, савдо, омборхона ва ҳ.к) кўчмас мулкка эҳтиёжни билвосита белгилайди.
  
•