1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Баҳолаш объекти сифатида корхона, фирманинг ўзига хос хусусиятлари.
Корхона ёки фирма бизнеснинг мавжудлигининг ташкилий-иқтисодий шакли ҳисобланишади. Шунинг учун бизнсенинг товар сифатидаги хусусиятлари уларга ҳам тегишлидир. Бироқ шу билан бирга корхонанинг фарқ қиладиган жиҳатлари ҳам бор. Корхона фуқаролик ҳуқуқларининг объекти ҳисобланади ва тадбиркорлик фаолиятини олиб бориш учун қўлланиладиган мулкий мажмуа сифатида қаралади.
Корхонани баҳолаш кўпроқ эҳтимол билан сотилиш нархи бўладиган ва корхонанинг товар сифатидаги иккала хусусиятини: яъни унингфойдалилиги ва ана шу фойдалилик учун зарур бўлган харажатларни акс эттирадиган қийматнинг пуллик ифодасини аниқлашни англатади. Модомики фойдалилик тўғрисидаги тушунча харидорнинг муайян манфаатларига боғлиқ бўлар экан, баҳоловчи ҳам қийматнинг турли хилларини (тикловчи, тугатиш, инвестицион қиймат ва ҳ.к.) аниқлашига тўғри келади.
Сифатли бозор баҳоси фақатгина товарларни ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлган харажатлар билан чекланиб қолмаслик факти муҳим принципиал аҳамиятга эга бўлади, у албатта иқтисодий имиджни – корхонанинг бозордаги ўрнини, вақт омилини, хавфларни, рақобат даражасини ҳисобга олади. Баҳоловчи қийматни аниқлашга фирманинг иқтисодий концепцияси нуқтаи назаридан ёндашади.
Ушбу концепция бухгалтериядаги моделдан фарқ қилиб, фирманинг бозор қийматини аниқлашга имкон беради. У вақт, хавф, сезиб бўлмайдиган активлар, ташқи рақобатчилик муҳити ва баҳоланаётган объектнинг ички хусусиятларини ҳисобга олади. Баҳолашга нисбатан ана шундай қарашга кўра, ҳар қандай объектнинг даромад ёки пуллик нақд оқимни юзага келтирадиган бозор қиймати инвесторга керак бўлган инвестициялар хавфи билан солиштириб бўладиган даромад меъёрини акс эттирадиган фоиз меъёри бўйича дисконтланган, келажакдаги кутилаётган нақд пул оқимини жорий баҳолаш билан белгиланади.

Назорат учун саволлар

1. 
   Мулкий мажмуа тушунчасига изоҳ беринг.
   
2. 
   Мулкий мажмуа сифатидаги корхона таркибига нималар киради?
   
3. 
   Баҳолаш нима?
   
4. 
   Баҳолаш мақсадида мулк қандай турларга бўлинади?
   
5. 
   Қиймат, нарх ва таннарх тушунчаларига изоҳ беринг.
   
6. 
   Мулк қийматига таъсир қиладиган омилларни тушунтиринг.