1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

бир марталик нархлар усули (харажатларни элемент бўйича баҳолаш усули);

солиштирма бирлик усули;

қийматнинг катталашган элементли кўрсаткичлари усули.

Қурилишнинг смета қийматини аниқлаш учун дастлабки позиция бўлиб лойиҳавий қарорлар асосида ишлар ҳажини ҳисоблаб чиқиш хизмат қилади. Бунинг учун меъёрий ҳужжат қўлланилади ва у бўйича иш турлари ва ушбу объект бўйича конструктив элементларга боғлиқ равишда смета қиймати аниқланади. Иш ҳажмларини аниқлаш усуллари қурилиш объектларининг архитектура-конструктив ечимларига боғлиқ бўлади.
Сметаларни (ҳисоб-китобларни) тузиш усулини танлаш ҳар битта муайян ҳолатда шартнома шартлари ва умумий итисодий вазиятга боғлиқ равишда амалга оширилади.
Смета қийматини аниқлаш учун тўртта усул: ресурсли, ресурс-индексли, базис-индексли ва базис-конпенсацияли усуллар қўлланилади.
А. Ресурсли усул – бу ажратилган ресурсларни (меҳнат сарфи, қурилиш машиналарига бўлган эҳтиёж, материаллар, маҳсулотлар ва конструкциялар сарфи) баҳолаш асосида қийматни аниқлаш усулидир. Бу усулни қўллашга қурилиш учун техник ҳужжатларни ишлаб чиқиш босқичида йўл қўйилади: инвестицияларни техник-иқтисодий асослаш (ТИА, турар жой-ижтимоий мўлжалланишдаги объектларни детал режалаштириш лойиҳалари (ДРЛ), лойиҳалар (эскизли лойиҳалар) ва ишчи ҳужжатлар.
Ишларнинг смета қийматини ресурсли усул ёрдамида аниқлаш учун локал ресурсли ведомост ва локал смета ҳисоб-китоби, локал смета шаклларини қўллаш тавсия этилади.
Локал сметалардаги бевосита харажатларни аниқлаш учун дастлабки маълумотлар сифатида қуйидаги ресурсли кўрсаткичлар олинади:
меҳнат ресурслари
ишчи-қурувчиларнинг меҳнат харажатлари – одам.-с.
машинистлар меҳнати харажатлари – одам.-с.
қурилиш машиналари
Қурилиш машиналарни қўллаш вақти тўғрисидаги маълумотлар – маш.-с.
материал ресурслар