1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

Қабул қилинаётган меъёрий базага қараб индексларга қуйидагиларга нисбатан олиниши мумкин:

• 
  1984 йил 1 январдан амалга кирган смета нархларига нисбатан;
  
• 
  1991 йил 1 январдан амалга кирган смета нархларига нисбатан;
  
• 
  аввалги даврнинг жорий нархларига нисбатан.
  

Нархларнинг башоратли индексларини қуйидагилар асосида ишлаб чиқиш тавсия этилади:

• 
  аввалги интерваллар ёки ойлардаги нархлар индекси динамикаси кўрсаткичларини математик қайта ишлаш;
  
• 
  нархлар даражасига инфляция омиллари ва биринчи навбатда ўсиш омилларининг таъсир қилишининг сифатий баҳоси;
  
• 
  нархлар даражасига инфляцияга қарши чоралар ва давлат органлари, инвесторлар ва пудратчи ташкилотлар томонидан амалга ошириладиган нархларни тартибга солиш чораларининг таъсир қилишининг сифатий баҳоси.
  

Нархларнинг базис даражасида аниқланган смета қийматларини жорий (башорат қилинадиган) нархлар даражасига келтириш унинг ҳар битта қаторидаги (бўлимдаги) қийматини тегишли жорий (башорат қилиндиган) индексга кўпайтириш ва смета бўйича умумий натижани қўшиш орқали амалга оширилади.
Ресурсли ва ресурс-индексли усулларни қўллаш ҳам буюртмачи,ҳам пудратчи томонидан қурилаётган ёки реконструкция қилинаётган объект нархи бўйича ўз таклифларини асослаган ҳолда техник ҳужжатларни ишлаб чиқишнинг барча босқичларида қўллаш мумкин. Бу усуллар баҳоловчи фирмалар томонидан объект қийматини аниқлашда энг аниқ усуллар ҳисобланади.
В. Базис-индекс усул жорий ва башорат қилинадиган индексларнинг тизимини нархларнинг базис даражасида ёки жорий даражада аниқланган қийматига нисбатан қўллашга асосланган.
Жорий (башорат қилинадиган) нархлар даражасига келтириш базис қийматни иш турлари,харажатлар элементлари бўйича тегишли индексларга кўпайтириш орқали амалга оширилади:

(10.11)

бу ерда C_м, С_зп, С_эмм – жорий даражадаги смета қиймати элементлари – материаллар, зиш ҳақи, машина ва механизмларни эксплуатация қилиш; И_м, И_зп, И_эмм - харажат элементлари бўйича нарх индекслари; НР – қўшимча харажатлар; СП - смета (режали) даромади.

Г. Базисли-компенсацион усул ўз асосида БМТ Европа иқтисодиёт комиссияси таклиф этган ўзгарувчи нархларни (sliding-scale) ҳисоблаш усулига асосланади.