1-мавзу. Мулк ва баҳолаш ҳақида умумий тушунчалар

6-мавзу. Кўчмас мулк объектларини баҳолаш жараёни 
 
6.1. Баҳолаш объекти сифатида кўчмас мулкнинг ўзига хос хусусиятлари 
 
“Кўчмас мулк”
тушунчаси илк бор юнон ҳуқуқшунослигида, ер майдонлари ва 
бошқа табиий объектларнинг фуқаролик оборотига киритилиши муносабати билан 
вужудга келган бўлиб, ҳозирги кунга келиб бу ибора жаҳоннинг барча мамлакатларида 
тан олинган. 
Кундалик ҳаётда “кўчмас мулк” атамасининг моҳияти ўз-ўзидан тушунарлидек 
туюлади. Аммо ташқи кўриниш ҳар доим ҳам мамлакатнинг иқтисодий ривожланиши, 

---

шаклланган тарихий анъаналар каби шарт-шароитлар хусусиятига боғлиқ ҳолда 
аниқланадиган кўчмас мулкнинг ҳуқуқий моҳияти билан мос келавермайди. 
Умумий ҳолатда 
кўчмас мулк – бу ер участкалари ва ер билан узвий боғланган 
бошқа мол-мулк, яъни белгиланган мақсадига номутаносиб зарар етказмаган 
ҳолда жойини ўзгартириш мумкин бўлмайдиган объектлардир
. 
Кўчмас мулк моҳиятини моддий-буюмлашган томондан аниқлаш билимларнинг 
кўпчилик тармоқларида муҳим аҳамиятга эга, лекин у етарли даражада бўлмай, кўчмас 
мулкка хос барча белгилар йиғиндисини қамраб олмайди. Назария ва амалиётда 
кўчмас мулкнинг 
моддий (жисмоний) объект
ва уни тасарруф этишнинг алоҳида 
тартибини ва ҳуқуқларнинг муқимлигини таъминловчи 
иқтисодий-ҳуқуқий ва 
ижтимоий муносабатлар мажмуи
сифатидаги тушунчаларини фарқлаш лозим (6.1-
расм).
Кўчмас мулкнинг исталган объекти реал ҳаётда жисмоний, иқтисодий, ижтимоий ва 
ҳуқуқий хусусиятлар бирлигида амал қилади. Бу хусусиятларнинг ҳар бири тегишли 
ҳолатларда ҳаётий вазият, мақсадлар ва таҳлил босқичларига боғлиқ равишда асосий 
(аниқловчи) хусусият сифатида намоён бўлади.