1-мавзу. Молиявий таҳлил фанининг назарий асослари Таҳлилнинг замонавий бошқарувдаги роли, ўрни ва аҳамияти

5-жадвал
Таҳлил тамойиллари

Тамойиллар	Таснифи
Давлат манфаати нуқтаи назаридан ёндашиш тамойили	Иқтисодий ҳодисаларни, хўжалик жараёнлари натижаларини баҳолашда давлатнинг иқтисодий, ижтимоий, экологик ва халқаро сиёсатларини ва қонунчиликларини инобатга олиш лозимлигини таснифлайди
Илмийлик	Диалектик билиш назариясига асосланиши, ишлаб чиқаришни ривожлантиришнинг иқтисодий қонунлари талабларини ҳисобга олиши, фан-техника тараққиёти ютуқларини, илғор тажрибаларни ва иқтисодий тадқиқотнинг энг янги усулларини ҳисобга олиши лозим
Тизимлилик	Ўрганилаётган объект мураккаб динамик тизим ва у бир қатор майда унсурлардан ва уларнинг ўзаро богланишидан ташкил топган деб каралиши лозим
Коплекслик	Таҳлил қилинаётган объектнинг барча бирликлари, бўғинлари ва томонларини ҳисобга олиш ҳамда уларнинг ўзаро боғлиқликларини атрофлича ўрганишни тақозо қилади
Объективлик, аниқлик ва ишончлилик	Хақиқатни акс эттирадиган ишончли ва тасдиқланган таҳлил ишончли, текширилган ва реал воқеликни акс эттирувчи маълумотларга асосланиши зарур. Фақат шундагина таҳлил натижалари талабга жавоб беради. Шу сабабли ҳам корхонада доимо ҳисоб, назорат (аудит) такомиллаштириб борилиши талаб этилади
Таъсирчанлик	Таҳлил ишлаб чиқариш жараёнларининг боришига унинг натижаларига бевосита аралашиши, резервларни, йўл қўйилган хато ва камчиликларни қидириб топишга бевосита таъсир кўрсатиши лозимлигини ифода этади
Режалилик	Бу тамойилга мувофиқ корхоналарда амалга ошириладиган аналитик ишлар режалаштирилиши,уни бажарувчилар ўртасида тақсимланиши ва назорат қилиб борилиши лозимлигини ифода этади
Самарадорлик	Таҳлилни ўтказиш учун кетган сарф-харажатлар бир неча баробар қопланиши кераклигини ифода этади
Оперативлик	Бу тамойил иқтисодий таҳлилни ўтказиш, қарорлар қабул қилиш ва уларни амалиётга жорий қилишда аниқ ва тезкорликни тақозо қилади
Демократик	Таҳлилни ўтказишга корхонанинг кенг жамоатчилигини жалб қилиш ва таҳлил натижаларини муҳокама қилишда кенг жамоатчилик иштирокини тақозо қилади

Таҳлил сўзи грекча "analyzis" сўзини ўзбек тилидаги таржимаси бўлиб, у "бўламан" ёки "ажратаман" деган маънони билдиради. Демак, таҳлил деганда, тор маънода бутунни қисмларга (унсурларга) ажратиш, бўлакларга бўлиш йўли билан унинг таркибий қисмини ўрганиш тушинилади.
«Таҳлил» деганда ўзи нимани тушунамиз? Таҳлил ўзи нимани ўрганади ёки ўргатади? Таҳлил бу фанми ёки методми? Бундай саволларни биз жуда кўпучратамиз.
Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, реал воқеликда юз бераётган ҳодиса ва жараёнларни ўрганишда фақат таҳлилни ўзи етарли бўлмайди. Инсон тафаккурига мос келувчи бошқа усуллардан ҳам фойдаланишга зарурият туғилади. Шу жиҳатда таҳлилга муқобилликда "синтез" усули ҳам таркибланиб, унинг ёрдамида ўрганилаётган тўпламнинг айрим бирликлари орасидаги алоқалар ва ўзаро боғлиқликлари аниқланади.
"Синтез" атамаси ҳам грекча "syntezis" сўзидан олинган бўлиб, "бирлаштираман", "қўшаман" деган маънони билдиради. 
Шундай қилиб, таҳлил деганда, кенг маънода бутунни таркибий қисмларга ажратиш ва уларни барча ўзаро алоқалари ҳамда боғлиқликларини ўрганишга асосланган атроф муҳитдаги ҳодиса ва предметларни билиш усули тушинилади.
Маълумки, таҳлил тушунчаси жуда кенг маънога эга бўлиб, у турли соҳа ва йўналишларда қўлланилади. Фан ва амалиётда таҳлилни жуда кўп турларини учратиш мумкин: иқтисодий, молиявий, химиявий, физик, математик, статистик ва ҳ.к. Улар албатта бир-биридан ўрганаётган объектлари, мақсадлари ва ўрганиш услублари билан фарқ қилади.
Иқтисодий жараёнларни, уларнинг ўзгариш тенденцияларини, ривожланиши ва тараққиётинимавҳум-мантикий текшириш усуллари орқалигина англаш мумкин. Бу борада микроскоплардан, химиявий реактивлардан, ўлчов воситаларидан фойдаланиб бўлмайди.