1-Мавзу: “Электрон бизнес асослари” фанининг предмети ва билиш усуллари (2 соат)

2. Elektron biznes tizimlari infratuzilmasi.
Elektron biznesning ilmiy asoslangan va samarali amal qiladigan tizimi muayyan shartlarga javob beradigan asosiy elementlar tanlanishini ko’zda tutadi.
Elektron biznes tizimining asosiy elementlarini ikkita katta va mustaqil guruhga bo’lish maqsadga muvofiqdir. Elementlarning birinchi guruhiga elektron biznes tizimi infratuzilmasining barcha komponentlari kiradi, ikkinchisiga esa – uni amalga oshirish tashkiliy shakllarining turlari kiradi.
2-rasm
Elektron biznes tizimi infrastrukturasi (ichki tarkibi)

M a’lumotlar bazasi, ilovalar ni boshqarish tizimi			Virtual bank tizimi						Avtomatlash-tirilgan ombor xo’jaligi
M axsus dasturiy ta’minot			Elektron biznes						Tovar xizmatlarni etkazib berish tizimi
Telekommu- nikatsiyalar, aloqa			Elektron savdo						Moliyaviy institutlar (brokerlik va boshqa idoralar)
X arid qilish-sotish amallarining xavfsizlik tizimi			Elektro n (virtual) magazinlar						To’lov tizimlari
Yuridik huquqiy ta’minot									Marketing xizmati
Banner reklamasi		Sotuv bo’limi				Web-saxifalar, va web-serverlarning dizayni bo’limi			Narx shakllan-tirish bo’limi

Elektron biznes tizimi savdoning an’anaviy (oddiy) turidan katta farq qiladi, chunki ushbu savdo bo’lib o’tadigan biznes muhiti tubdan o’zgaradi. Elektron biznesdan foydalanish an’anaviy muhitda avval qo’llanmagan komponentlarni ishlab chiqish zaruriyatini belgilaydi. Elektron biznes tizimlarini tashkil qilish va amal qilishiga bag’ishlangan maqolalar soni ko’p. Zamonaviy adabiyotda elektron biznes tizimlarini loyihalashtirishning turli muammolari yoritilgan bo’lishiga qaramay, uning infratuzilmasi elementlari to’liq ochib berilmagan. Bu esa mahalliy bizneschilarga Internet tarmog’idan foydalangan holda o’z biznesini tashkil qilishni ancha murakkablashtiradi. Infratuzilma elementlarini to’liq klassifikatsiyasini kiltiramiz.

Elektron biznes tizimi infratuzilmasining asosiy elementlari quyidagilardir:
1) maxsus dasturiy ta’minot;
2) ma’lumotlar bazalari va ilovalarni boshqarish tizimi;
3) telekommunikatsiya va aloqa;
4) tovarlar va xizmatlar oldi-sotdisining xavfsizligini ta’minlaydigan tizim;
5) yuridik, huquqiy ta’minot;
6) virtual bank tizimi;
7) maxsus to’lov tizimlari;
8) avtomatlashtirilgan ombor xo’jaligi;
9) tovarlarni etkazish va xizmatlar ko’rsatish tizimi;
10) moliyaviy institutlar (brokerlik va boshqa idoralar);
11) soliq solish va bojxona ta’riflari tizimi;
12) marketing tizimi: bannerli reklama, sotuvlar bo’limi, web-sahifalar dizayni bo’limi, narxlarni shakllantirish bo’limi.
Elektron biznes tizimi infratuzilmasining eng muhim komponentlariga sharh beramiz.