1-ma’ruza. Konstruktsiyalar, binolar va inshootlarni sinash va tekshirishning mohiyati (2 soat)

Inshootlarni sinashning asosiy vazifasi
tuzilma hisobiy sxemasi real holatiga 
qanchalik mosligini o’rnatishdan iborat. Muhandislik inshootlari murakkab 
kuchlanganlik deformatsiyalangan holatida ishlovchi mexanik tizimlardan iborat. 
SHuning uchun qurilish mexanikasining rivojlanishiga qaramasdan, muayyan 
ob’ektning hisobiy sxemalarini modellashtirishga, soddalashtirishga to’g’ri keladi. N. 
S. Streletsskiy tomonidan bir jinsli hisoblangan ST3 markali po’latning oquvchanlik 
chegarasi sinab ko’rilganda, 200 MPa dan 320 MPa gacha bo’lgan oraliqda o’zgarishi 
aniqlandi. Beton va yog’och mustahkamligida esa bu farq yanada katta bo’ladi. 

---

6 
Yuqoridagilarga asoslanib shunday xulosa qilish mumkinki, sinash har qanday 
materialning haqiqiy mustahkamligini baholashda, nazariy hisoblarni haqiqiy ish 
holatiga yaqinlashtirishda, hisob algoritmini takomillashtirishda tuzilmalar muhim 
o’rin tutadi. 
Sinovning asosiy maqsadi 
- tuzilmalarning yuklama ostidagi holatini 
o’rganishdir. 
Fan va texnika rivojlanib borayotgan bir paytda texnologik jarayonlar 
takomillashib boradi. Buning natijasida eskirgan texnologik tizimlar, uskunalarni 
yangisiga almashtirishga to’g’ri keladi. Bunday vaziyatlar yuklamalarning ortishi va 
inshoot hisobiy sxemalarining o’zgarishiga sabab bo’lib, tuzilmalarning haqiqiy ishchi 
holatini o’rganish zaruratini vujudga keltiradi. Muhandis-quruvchilar qurilish 
tuzilmalari, bino va inshootlarning ekspluatatsiyaga yaroqliligi, ta’mirtalabliligi yoki 
kuchaytirish lozimligi to’g’risidagi masalani hal qilishda inshootlarni tekshirish, sinash 
uslublariga murojaat qiladilar. SHuningdek, zilzila, ko’chkilar, shamol kabi tabiiy 
ofatlar, urush harakatlari natijasida inshootlarni tiklash jarayoni bevosita tekshirishdan 
boshlanadi.