1-ma’ruza kirish. Metrologiya asoslari. Reja

O‘lchashlar turli usullarga asoslangan bo‘lishi mumkin. O‘lchash usuli -bu o‘lchash vositalaridan foydalanish qoidalari va yo‘llarining to‘plami.

Bevosita o‘lchash - o‘lchanayotgan kattalik qiymatini bevosita tajriba natijasidan olish usuli (termometr, shtangensirkul).

Bilvosita o‘lchash - o‘lchanayotgan kattalik qiymatini bevosita o‘lchangan kattalik orkali ma’lum bog‘lanish yordamida hisoblab topish usuli.

O‘lchash usuli kontaktli va kontaktsiz bo‘lishi mumkin. O‘lchash priborini o‘lchov bilan taqqoslab ishlatishda asoslangan usul taqqoslash usuli deyiladi.

Nazorat qilish o‘lchashdan farq qilib, ikki turga bo‘linadi. Nazorat jarayonida mahsulot o‘lchamining qiymati aniqlanmasdan uni faqat talablarga to‘g‘ri kelishi aniqlanadi. Differensial nazorat mahsulotning xar bir parametrini alohida baholash bilan xarakterlanadi. Kompleks nazorat yordamida mahsulot yaroqligi bir vaqtni o‘zida bir necha parametr bo‘yicha baholanishi mumkin.

O‘lchash_vositalarining_asosiy_metrologik_ko‘rsatkichlari.___Bo‘linmalar_qiymati'>O‘lchash vositalarining asosiy metrologik ko‘rsatkichlari.


Bo‘linmalar qiymati - shkalani ikkita qo‘shni belgilariga muvofiq kattaliklar qiymatlarining ayirmasi.

Ko‘rsatishlar (shkala bo‘yicha o‘lchash) diapazoni - boshlang‘ich va yakuniy qiymatlari bilan cheklangan shkala qiymatlarining doirasi.

O‘lchashlar diapazoni - o‘lchash vositasini ruxsat qilingan xatoliklari me’yorlangan o‘lchanayotgan kattalik qiymatlarining doirasi.


O‘lchash kuchi - kontakt zonasida o‘lchash uchligini detalga ta’sir qilish kuchi.


O‘lchash vositasini joiz (ruxsat etilgan) xatoligi chegarasi - o‘lchash vositasi yaroqli deb hisoblanishi mumkin bo‘lgan eng katta absolyut xatolik.
O‘lchash xatoligi - o‘lchash natijasi bilan o‘lchanayotgan kattalik haqiqiy qiymatining ayirmasi.