1. Bozor iqtisodiyoti tizimini mohiyatini yoritib bering? Javob

113. Bozorni va asosiy raqobatchilarni tahlil qilishda qanday
masalalarga asosiy e’tiborni qaratish lozim?
Javob
Bu individual firmalar bozoriga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan chegaralari bilan belgilanadi, ya'ni.uning mahsulotlari, birinchi navbatda, narxlar sotish shartlariga ta'sir. Kichik individual firmalar, ular o'z mahsulotlarini sotish bozoriga ta'sir bor, yana raqobatbardosh bozor hisoblanadi. Bozorning raqobatbardoshligining eng yuqori darajasi alohida firma bunday ta'sirga ega bo'lmaganda erishiladi. Bunday holda, mahsulot bozorida juda ko'p kompaniyalar mavjud bo'lib, ularning har biri alohida-alohida mahsulot narxiga ta'sir qilmaydi, balki uni bozor talabi va taklifi bilan belgilanadigan qiymat sifatida qabul qiladi. Bunday bozor mutlaqo raqobatbardosh deb ataladi. To'liq raqobatbardosh bozor sharoitida faoliyat yurituvchi firmalar bir-biri bilan raqobatlasha olmaydi.

Agar alohida firmalar o'z mahsulotlarini sotish shartlariga (birinchi navbatda, narxlarga) ta'sir qiladigan bo'lsa, ular bir-biri bilan raqobatlashadi, lekin bozor mutlaqo raqobatbardosh hisoblanmaydi.

Bir guruh kompaniyalar bir xil, bir xil turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarganda va sotganda, bu firmalar sanoatni tashkil qiladi.

Kompaniyaning ishlab chiqargan mahsulotlarining qancha miqdorda talabi borligini ko'rsatadigan egri xaridorlar individual talabning egri deb ataladigan har bir mahsulot bahosida firmalar. Agar alohida firma talabning egri chizig'ini bilsa, unda sotish hajmini va undan olingan daromadni aniqlash qiyin bo'lmaydi.

Ammo haqiqiy hayotda siz alohida firma emas, balki butun sanoatning bozor talabini o'rnatishingiz mumkin. Mahsulot narxini o'zgartirganda ishlab chiqarilgan mahsulotni sotish hajmini aniqlash uchun firma boshqa sanoat kompaniyalari qanday harakat qilishini bilishi kerak( chunki kompaniyaning harakatlariga bo'lgan munosabati, albatta, uning sotish darajasiga ta'sir qiladi), ya'ni.bozor tuzilishini bilish. "Iqtisodiyot" kursida to'rtta nazariy jihatdan mumkin bo'lgan bozor tuzilmalari ko'rib chiqiladi va ular mavjud bo'lgan bozor tuzilmalarining aksariyat qismini qamrab oladi:

1) mukammal raqobat;

2) monopoliya;

3) monopolistik raqobat;

4) oligopoliya.

Ushbu bozor tuzilmalarida alohida firmaning ishlashini tahlil qilishdan oldin, biz ushbu tuzilmalarga xos bo'lgan printsiplarga e'tibor qaratamiz.

2. Raqobat ko’rinishlari va turlari

2.1. Mukammal raqobat

Muvaffaqiyatli raqobat juda ko'p kichik sotuvchilar va bir xil (bir xil) tovarlarning xaridorlari faoliyat yuritadigan faoliyat sohalarida mavjud bo'lib, ularning hech biri mahsulot narxiga ta'sir qila olmaydi.

Bu erda narx talab va taklifning erkin o'yinlari bilan ularning bozor qonunlariga muvofiq belgilanadi. Ushbu turdagi bozor "erkin raqobat bozori"deb ataladi.

Ko'p sonli xaridor va sotuvchilarning mavjudligi, ularning hech biri bozorda qolgan sotuvchiga qaraganda bozor haqida ko'proq ma'lumotga ega emasligini anglatadi, bozorda mavjud bo'lgan narx darajasini aniqlaydi, bu o'zgarish o'z kuchidan tashqarida, chunki bozor har bir daqiqada narxni belgilaydi. Bu holat yangi sotuvchilarga teng sharoitlarda (narx, texnologiya, huquqiy shartlar) mavjud sotuvchilar bilan mahsulot ishlab chiqarishni boshlashga imkon beradi. Boshqa tomondan, sotuvchilar erkin bo'lishi mumkin va bozorni tark etishi mumkin, bu esa bozordan erkin kirish imkoniyatini nazarda tutadi "bozor" harakatining erkinligi bozorda har doim ishlab chiqaruvchilar sonining o'zgarishi uchun sharoit yaratadi. Shu bilan birga, qolgan sotuvchilar bozorni nazorat qilish imkoniga ega emaslar, chunki ular kichik ishlab chiqarishni va juda ko'p narsalarni anglatadi.